uderzyć

uderzyć
dk VIb, \uderzyćrzę, \uderzyćrzysz, uderz, \uderzyćrzył, \uderzyćrzony - uderzać ndk I, \uderzyćam, \uderzyćasz, \uderzyćają, \uderzyćaj, \uderzyćał, \uderzyćany
1. «zadać cios, raz»

Uderzyć kogoś pięścią, dłonią.

Uderzyć w twarz, po twarzy, w szczękę.

◊ Uderzyć w czyjąś słabą stronę «wyzyskać czyjąś słabość, czyjeś upodobanie lub uprzedzenie do czegoś»
◊ Uderzyć (kogoś) na odlew «z rozmachem, gwałtownie uderzyć (kogoś) ręką; dawniej też uderzyć z lewej, od lewej strony»
pot. Coś uderza kogoś po kieszeni «coś powoduje czyjeś straty materialne; coś powoduje wydatki»
□ Kto chce psa uderzyć, ten zawsze kij znajdzie.przen. «spowodować czyjąś stratę, jakąś szkodę»

Życie uderzyło go mocno.

2. «zbliżyć, przytknąć coś do czegoś szybko i z pewną siłą, z rozmachem; walnąć, stuknąć»

Uderzać siekierą w drzewo.

Uderzyć pięścią w stół.

Uderzyć głową o mur, o głaz.

◊ Uderzyć w dzwony, w kotły, w trąby, w struny, w klawisze «zacząć dzwonić, bębnić, trąbić; zagrać na jakimś instrumencie (strunowym lub klawiszowym)»
◊ Uderzyć na alarm, na trwogę «zaalarmować biciem w dzwony, w bębny»
◊ Uderzyć w jakiś (np. w podniosły, w patriotyczny) ton, w jakąś nutę, strunę «zaakcentować coś w swojej wypowiedzi, nadać pewien charakter swojej wypowiedzi»
◊ Uderzyć w czułą strunę «dotknąć rzeczy, sprawy żywo kogoś obchodzącej, takiej, na którą ktoś jest wrażliwy»
gw. miejska Uderzać w gaz «pić wódkę»
◊ Uderzyć w kimono «usnąć»
pot. Uderzyć w płacz, w krzyk, w śmiech itp. «zacząć nagle, głośno płakać, krzyczeć, śmiać się»
◊ Uderzyć w pokorę «okazać pokorę»
przestarz. Uderzyć czołem «ukłonić się nisko, czołobitnie, do ziemi; oddać hołd, ukorzyć się»
□ Uderz w stół, a nożyce się odezwą «kto ma coś na sumieniu, dosłucha się aluzji nawet wtedy, kiedy mówiący nie miał jej na myśli»
3. «gwałtownie spaść na coś, zetknąć się z jakąś przeszkodą, zderzyć się z czymś»

Fale uderzają o brzeg.

Wicher uderzył z wielką siłą o burtę statku.

Gwałtowne poty uderzyły na kogoś.

∆ Krew uderzyła komuś do głowy, do mózgu «krew gwałtownie napłynęła komuś do mózgu»
◊ Serce, puls, tętno uderza «serce, puls tętni; tętno bije, pulsuje»
◊ Coś uderzyło w (czyjeś) oczy, uszy, nozdrza «coś dało się nagle widzieć, słyszeć, czuć (węchem)»
◊ Sława, powodzenie itp. uderzyły komuś do głowy «ktoś stał się zarozumiały, pyszny na skutek zdobycia sławy, powodzenia»
◊ Jakiś trunek (np. wino, wódka) uderzył komuś do głowy «jakiś trunek zaczął działać na kogoś; ktoś się upił»
◊ Woda sodowa uderzyła komuś do głowy «komuś zaczęło się wydawać po jakimś (nawet nieznacznym) sukcesie, awansie, że jest ważną osobą»
książk. Godzina (np. pierwsza, dwunasta) uderza «zegar bije lub dzwoni na oznaczenie danej godziny»
przestarz. Działa, dzwony, bębny, trąby uderzyły «rozległ się huk dział, głos bębnów, trąb, dzwonów»
◊ Zegar uderzył godzinę «zegar wydzwonił daną godzinę, wybił na oznaczenie danej godziny»
4. «natrzeć, napaść, zaatakować»

Uderzać na nieprzyjaciela, na twierdzę.

Wojska uderzyły na tyły wroga.

We wrześniu 1939 r. Niemcy uderzyły na Polskę.

przen. «skrytykować, wystąpić przeciw czemuś»

Satyra uderzała w wady Sarmatów.

5. «zwrócić czyjąś uwagę, rzucić się w oczy; zastanowić, zadziwić»

Uderzyła go jej uroda.

Uderzyła nas czystość ulic tego miasta.

Uderzyło ją dziwne spostrzeżenie.

Uderzyła go nagła myśl.

6. pot. «udać się, odwołać się, zwrócić się do kogoś, do czegoś o coś»

Wie, do kogo (dokąd) uderzyć, aby załatwić swoje sprawy.

◊ Uderzać do panny, do dziewczyny, przestarz. uderzać w konkury «starać się o względy, o rękę (panny, dziewczyny); zalecać się»
uderzyć się - uderzać się
1. «mocno, z rozmachem zetknąć się częścią ciała z czymś; potrącić sobą coś»

Uderzyć się o wystający kamień, o kant stołu, o szafę.

2. «zadać sobie raz, cios; uderzyć dłonią, palcami lub jakimś przedmiotem trzymanym w ręku w jakąś część swego ciała»

Uderzyć się w czoło.

Uderzać się po nogach.

◊ Uderzać się w piersi «uderzać pięścią w swoją pierś na znak, że się mówi prawdę, albo że się uznaje swą winę, że się wyraża żal, skruchę»
pot. Uderzyć się w czoło «pomyśleć rozsądnie, logicznie, opamiętać się»
3. «uderzyć siebie wzajemnie; zderzyć się»

Mijając się uderzyli się głowami.


Słownik języka polskiego . 2013.

Игры ⚽ Нужно сделать НИР?

Look at other dictionaries:

  • uderzyć w — {{/stl 13}}{{stl 8}}{jakiś} {{/stl 8}}ton [{{/stl 13}}{{stl 8}}{jakąś} {{/stl 8}}nutę] {{/stl 13}}{{stl 7}} nadać jakiś charakter swojej wypowiedzi, uwypuklić coś uczuciowo : {{/stl 7}}{{stl 10}}Ktoś uderzył w podniosły ton, w rzewną nutę.… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • uderzyć — 1. Coś uderzyło komuś do głowy «ktoś stał się zarozumiały, zbyt pewny siebie i okazuje innym swoją wyższość»: Uwielbiam słuchać zwierzeń gwiazdorów show biznesu. Najczęściej sława uderza im do głowy. Cosm 4/1999. 2. Coś uderza (kogoś) czymś «coś… …   Słownik frazeologiczny

  • uderzyć (się) — {{/stl 13}}{{stl 17}}ZOB. {{/stl 17}}{{stl 7}}uderzać (się) {{/stl 7}}{{stl 17}}ZOB. {{/stl 17}}{{stl 7}}siódme poty biją [uderzyły, wystąpiły] {{/stl 7}}{{stl 8}}{na kogoś} {{/stl 8}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • uderzyć [trafić] w — {{/stl 13}}{{stl 8}}{czyjąś} {{/stl 8}}czułą strunę {{/stl 13}}{{stl 7}} poruszyć drażliwy temat, sprawę, która kogoś żywo obchodzi : {{/stl 7}}{{stl 10}}Mówiąc o pieniądzach trafiła, uderzyła w jego czułą strunę. Uderzyłwczułą strunę, bo tamten… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • uderzyć w płacz [ryk, bek i syn.] — {{/stl 13}}{{stl 7}} rozpłakać się nagle : {{/stl 7}}{{stl 10}}Chłopak na to uderzył w ryk i uciekł do kąta. {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • uderzyć w pokorę — {{/stl 13}}{{stl 7}} spokornieć, stać się bardzo pokornym, uległym; okazać pokorę : {{/stl 7}}{{stl 10}}Uderzył w pokorę i zaczął przepraszać ojca. {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • uderzyć się — Uderzać się w piersi zob. pierś 2. Uderzyć się w głowę, w czoło, w łeb zob. głowa 52 …   Słownik frazeologiczny

  • uderzyć sobie w gaz — Pić dużo alkoholu; upić się Eng. To drink alcohol to excess; to get drunk …   Słownik Polskiego slangu

  • uderzyć sobie w palnik — Pić dużo alkoholu; upić się Eng. To drink alcohol to excess; to get drunk …   Słownik Polskiego slangu

  • uderzyć sobie w rurę — Pić dużo alkoholu; upić się Eng. To drink alcohol to excess; to get drunk …   Słownik Polskiego slangu

Share the article and excerpts

Direct link
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”