wał

m IV, D. -u, Ms. wale; lm M. -y

1. «podłużne usypisko z ziemi, kamieni itp., powstałe na skutek działania sił przyrody lub wzniesione sztucznie, np. w celu zabezpieczenia przed powodzią, obrony przed wrogiem; nasyp, szaniec»

Wał ziemny.

Wał ochronny, nadbrzeżny, przeciwpowodziowy, kolejowy.

Wał morenowy.

Wały obronne, forteczne, zamkowe.

Sypać wały.

Obwarować, otoczyć, opasać, umocnić coś (np. miasto) wałem, wałami.

∆ Wał górski «łańcuch gór»

∆ meteor. Wał wysokiego ciśnienia «obszar wysokiego ciśnienia rozdzielający dwa niże»

2. «narzędzie w kształcie grubego walca osadzonego w ramie na osi, służące do ugniatania i wyrównywania gruntu, nawierzchni dróg itp.»

Wyrównać wałem bieżnię stadionu.

3. techn. «element maszyny obracający się w łożyskach, mający kształt długiego walca z osadzonymi na nim innymi elementami, które wykonują wraz z nim ruch obrotowy lub wahadłowy skręcający»

Wał obrotowy, transmisyjny.

∆ Wał korbowy «wał z wygięciami, które wraz z drągami tłokowymi umożliwiają zamianę ruchu posuwisto-zwrotnego tłoków na ruch obrotowy»

∆ Wał napędowy «mechanizm przeniesienia napędu, składający się z przegubów i wału (lub wałów), służący do przenoszenia ruchu obrotowego ze skrzynki biegów do poszczególnych mechanizmów napędowych»

∆ Wał rozrządu a. wał rozrządczy «część mechanizmu rozrządczego mająca postać wału z krzywkami, służącymi do otwierania i zamykania zaworów»

4. tylko w lm, reg. «bicie, lanie, baty, cięgi»

Bolesne, tęgie wały.

Dostać, oberwać, wziąć wały.

Sprawić komuś wały.