- woda
- ż IV, CMs. wodzie; lm D. wód1. «tlenek wodoru, ciecz bezbarwna, bez zapachu i smaku, rozpowszechniona w przyrodzie; niezbędny składnik organizmów żywych»
Brudna, czysta, mętna, przezroczysta woda.
Ciepła, gorąca, zimna woda.
Woda pitna, przegotowana.
Woda deszczowa, morska, rzeczna, studzienna, źródlana.
Łyk, szklanka wody.
Krople, strugi wody.
Zbiornik z wodą.
Parowanie, zamarzanie wody.
Napić się wody.
Czerpać wodę.
Gasić pragnienie wodą.
Chlusnąć, oblać, opryskać, polać, skropić, zlać wodą.
Rozpuścić coś w wodzie.
Zanurzyć się w wodzie.
Woda kipi, wrze.
Woda się leje.
∆ Woda bieżąca «woda płynąca z kranu»∆ Woda gazowana, sodowa «woda nasycona dwutlenkiem węgla, musująca, będąca napojem orzeźwiającym»∆ Woda kolońska «środek kosmetyczny będący mieszaniną alkoholu z wodą z dodatkiem olejków aromatycznych, nadających jej przyjemny zapach»∆ Woda kwiatowa «woda kolońska o zapachu kwiatowym»∆ Miękka, twarda woda «woda o małej lub dużej zawartości soli, głównie soli wapniowych»∆ Woda mineralna «woda naturalna (źródlana) lub sztuczna, zawierająca większe ilości rozpuszczonych związków mineralnych, stosowana w lecznictwie»∆ Woda brzozowa, pokrzywowa itp. «płynny środek leczniczy lub kosmetyczny zawierający wyciąg z brzozy, pokrzywy itp., używany zwykle do włosów»∆ Woda słodka «woda z rzek, jezior, stawów, w odróżnieniu od wody morskiej; w lm rzeki, jeziora, stawy wypełnione tą wodą»∆ Woda słona «woda mórz i oceanów, nasycona solą»∆ Brylant, diament czystej wody «brylant barwy czysto białej lub z odcieniem srebrzystoniebieskawym, nie zawierający spotykanych zwykle w diamentach wrostków innych minerałów»∆ Warzywa, ryba itp. z wody «warzywa, ryba itp. gotowane (nie smażone)»∆ Postawić, nastawić wodę (na herbatę itp.) «nalać wody do czajnika, garnka i postawić na ogniu, aby się zagotowała»∆ biol. Wody płodowe «płyn, w którym znajduje się płód do chwili porodu»∆ chem. Ciężka woda «woda zawierająca zamiast wodoru zwykłego wodór ciężki, mająca zastosowanie w reaktorach jądrowych jako spowalniacz neutronów»∆ Woda destylowana «woda prawie czysta chemicznie, zawierająca minimalne ilości domieszek, otrzymywana w wyniku dwukrotnej powolnej destylacji»∆ Woda utleniona «trzyprocentowy, wodny roztwór nadtlenku wodoru, stosowany jako środek utleniający i dezynfekujący»∆ rel. Woda święcona «woda poddana szczególnym obrzędom kościelnym, przeznaczona do użytku sakralnego»◊ Dziewiąta, dziesiąta woda po kisielu «bardzo daleki krewny; bardzo dalekie pokrewieństwo»◊ Burza w szklance wody «awantura z błahego powodu»◊ Krew nie woda «o wrodzonym temperamencie dającym o sobie znać»◊ Ogień i woda «o dwóch krańcowych przeciwieństwach»◊ Oblać kogoś zimną wodą, wylać komuś kubeł zimnej wody na głowę, na łeb «pozbawić kogoś złudzeń, ostudzić czyjś zapał, otrzeźwić»◊ O chlebie i wodzie «jedząc i pijąc tylko chleb i wodę»◊ Coś idzie jak woda «o towarze: coś się rozchodzi łatwo i szybko, ma wielki zbyt»◊ Coś spływa po kimś jak woda po gęsi, po kaczce «coś nie wywiera na kimś żadnego wrażenia, ktoś się czymś zupełnie nie przejmuje»◊ (Człowiek) w gorącej wodzie kąpany «o człowieku niecierpliwym, porywczym, popędliwym»◊ Ktoś lub coś podobnego do kogoś lub czegoś jak krople wody, jak dwie krople wody «ktoś lub coś łudząco podobny do kogoś, czegoś, zupełnie taki sam»◊ Ktoś utopiłby kogoś, rad by, gotów by utopić kogoś w łyżce wody «ktoś nienawidzi kogoś, jak najgorzej mu życzy»◊ Nabrać wody do ust, w usta, do gęby «zamilknąć, przestać mówić (na jakiś temat)»◊ Woda sodowa uderzyła komuś do głowy «ktoś się stał zarozumiały, zbyt pewny siebie po odniesieniu jakiegoś sukcesu, zdobyciu stanowiska itp.»◊ przestarz. Bać się, unikać czegoś jak diabeł święconej wody «bardzo się czegoś bać, uciekać od czegoś z trwogą»□ Póty dzban wodę nosi, póki się ucho nie urwie.przen. «słowa bez treści; puste słowa»W jego referacie dużo było wody.
2. «naturalne lub sztuczne zbiorowisko tej cieczy w przyrodzie; rzeka, morze, jezioro, staw, strumień itp.»Głębia, otchłań, toń wody.
Przybór, spadek wody.
Poziom, stan wody (w rzece).
Płynąć wodą.
Usiąść nad wodą.
Spuścić łódź na wodę.
∆ Wody otwarte «wszystkie rzeki oraz jeziora mające przepływ»∆ Wody stojące «jeziora nie mające przepływu, stawy»∆ Wody terytorialne «wody przybrzeżne, pas morza o określonej szerokości podlegający władzy państwa nadbrzeżnego»∆ Lustro, zwierciadło, tafla wody «powierzchnia wody na jeziorze, stawie itp.»∆ geol. Woda gruntowa «woda znajdująca się pod powierzchnią ziemi na pierwszej warstwie nieprzepuszczalnej, wypełniająca przestrzenie między cząstkami gruntu»∆ Woda podskórna, zaskórna «woda gruntowa, której poziom jest tak zbliżony do powierzchni ziemi, że wierzchnia jej warstwa sięga korzeni roślin»∆ Woda powierzchniowa «woda gromadząca się w potokach, strumieniach, rzekach, stawach i jeziorach»◊ Cicha woda «o kimś tylko na pozór spokojnym, potulnym, nieśmiałym (aluzja do przysłowia: cicha woda brzegi rwie)»◊ Kamień w wodę, jak kamień w wodę, w wodzie; przepaść, zginąć, zniknąć itp. jak kamień w wodę, w wodzie, jakby w wodę wpadł «ktoś zaginął, coś zaginęło bez śladu; przepaść, zginąć, bez śladu, tak, że nie można odszukać, odnaleźć»◊ Coś jest (palcem) na wodzie pisane «o czymś bardzo niepewnym, problematycznym»◊ Coś jest wodą na czyjś młyn; to jest woda na czyjś młyn «coś sprzyja czyimś planom, zamiarom, coś komuś dogadza; coś jest komuś na rękę»◊ Czuć się jak ryba w wodzie «znajdować się w środowisku odpowiednim dla siebie, w swoim żywiole»◊ Mącić (komuś) wodę «wprowadzać zamieszanie, zamęt, intrygować, przeszkadzać, dokuczać»◊ Wypływać, puszczać się na szerokie wody; puszczać kogoś na szerokie wody «zacząć działać na szerszej arenie, w szerszym zakresie; pozwalać komuś działać w ten sposób, umożliwiać mu takie działanie»◊ Wyprowadzić coś na czyste wody «uporządkować, wyjaśnić jakąś zagmatwaną sprawę»◊ Dużo (wiele) wody upłynie, upłynęło (zanim…) «dużo czasu, wiele lat minie, minęło (zanim…)»□ Cicha woda brzegi rwie.3. pot. «płyn wysiękowy, surowiczy zbierający się w jamach ciała na skutek procesów chorobowych»Woda w kolanie.
4. tylko w lm, przestarz. «miejscowość kuracyjna mająca źródła mineralne; same te źródła»Pojechać do wód.
Leczyć się u wód.
Słownik języka polskiego . 2013.
