wysoki

\wysokiocy, wyższy

1. «mający wymiar pionowy większy niż przeciętny dla danej grupy przedmiotów; mający duży wzrost»

Wysoki mężczyzna.

Wysoki dom.

Wysokie drzewa, kominy, wieże.

Wysoka fala.

Wysoki poziom wody.

Wysoki brzeg rzeki.

Wysokie zaspy.

Pantofle na wysokich obcasach.

∆ geol. Torfowisko wysokie «torfowisko powstające w bezodpływowych zagłębieniach terenu; mszary»

□ Za wysokie progi na czyjeś nogi.

2. «mający pewien wymiar pionowy, pewną odległość między podstawą a wierzchołkiem»

Wieża wysoka na pięć pięter.

Był wyższy od kolegi o 10 cm.

Był wyższy niż brat.

3. «znajdujący się w pewnej, zwykle dużej, odległości w stosunku do jakiegoś punktu odniesienia w górę, położony w górze, nad czymś»

Wysoki pułap.

Wysoki lot samolotu, ptaka.

Wyższe piętra domu.

Wyższe partie gór.

Najwyższa półka regału.

∆ Konferencja, spotkanie itp. na najwyższym szczeblu «konferencja, spotkanie itp., w których uczestniczą głowy państw lub premierzy; konferencja, spotkanie na szczycie»

∆ jęz. Samogłoski wysokie «samogłoski, przy których wymawianiu stopień wzniesienia języka w przodzie lub w tyle jamy ustnej jest największy»

◊ Wysoki poziom czegoś (np. oświaty, cywilizacji, publikacji) «znaczny stopień rozwoju czegoś; duża wartość naukowa, artystyczna itp.»

◊ W wysokim, najwyższym stopniu (np. interesujący) «bardzo, niezmiernie (interesujący)»

◊ Wysokie mniemanie, wyobrażenie o sobie, o kimś, o czymś «dodatnia, pozytywna opinia o sobie, o kimś, o czymś, zwykle niezgodna z rzeczywistością»

◊ Ktoś jest wyższy ponad coś (np. ponad czyjeś podejrzenia) «ktoś odnosi się do czegoś z lekceważeniem, nie dba o coś (zwykle ironicznie)»

◊ Ktoś (pisarz, artysta), coś (dzieło, twórczość) wysokiego lotu «pisarz, artysta tworzący dzieła o dużej wartości; twórczość, dzieło wartościowe»

4. «duży, wielki, znaczny pod względem natężenia, intensywności»

Wysoka temperatura.

Wysokie ceny.

Wysokie stawki.

Wysokie ciśnienie krwi.

Najwyższy wymiar kary.

∆ Meble na wysoki połysk «meble mocno wypoliturowane, z intensywnym połyskiem»

∆ fiz. Wysokie napięcie «napięcie powyżej 650 woltów»

∆ meteor. Strefa, obszar wysokiego ciśnienia «wyż baryczny»

◊ Najwyższy czas (coś zrobić) «nie należy z czymś dłużej zwlekać, nie można już czegoś odkładać, coś powinno być wykonane natychmiast»

5. «zajmujący pierwsze, ważne, dobre miejsce w jakiejś hierarchii; mający dużą wartość, duże znaczenie»

Wysoka ocena, nota.

Wysokie odznaczenie.

Wysoki gatunek czegoś.

Wysoka ranga czegoś.

Człowiek o wysokiej kulturze.

Wyższy urzędnik, wojskowy.

Wyższa, najwyższa instancja, władza.

Wyższe klasy (w szkole).

Lokal najwyższej kategorii.

∆ Wysoka stopa życiowa «bardzo dobre warunki bytowe»

∆ Wysoki Sądzie! Wysoka Izbo! Wysoka Rado! «formy używane przy zwracaniu się do sędziego podczas rozprawy, do posłów podczas obrad sejmu lub do członków rady wydziału (wyższej uczelni)»

∆ Wyższa matematyka a) «dział matematyki operujący pojęciem granicy (w odróżnieniu od matematyki elementarnej)» b) żart. «o jakiejś zawiłej sprawie»

∆ Szkoła wyższa, wyższa uczelnia «uczelnia kształcąca pracowników naukowych oraz najwyżej kwalifikowanych pracowników w poszczególnych zawodach, prowadząca także prace naukowo-badawcze»

∆ Wykształcenie wyższe «zasób wiedzy zdobytej w wyższej uczelni»

∆ jęz. Stopień wyższy, najwyższy przymiotnika, przysłówka «forma przymiotnika, przysłówka wyrażająca większy lub największy stopień natężenia cechy jakiegoś przedmiotu, osoby przy porównaniu ich z innym przedmiotem, osobą lub przedmiotami, osobami»

∆ polit. Izba wyższa «jeden z dwu organów parlamentu zatwierdzający ustawy uchwalone przez izbę niższą; senat lub jego odpowiednik o innej nazwie»

∆ praw. Siła wyższa «zdarzenie niezawinione, często o charakterze żywiołowym, któremu nie można zapobiec i za które nie obarcza się odpowiedzialnością, np. oberwanie się chmury»

przen. «okoliczności zmuszające kogoś do czegoś»

◊ żart. Wyższa szkoła jazdy «rzecz, sprawa wymagająca odpowiednich umiejętności»

6. «o głosie, dźwięku: mający dużą częstotliwość drgań; cienki»

Wysoki sopran.

Wysoki ton skrzypiec, fletu.

Wysokie trele słowika.

7. podn. «szlachetny, wzniosły, idealny»

Komuś przyświecają wyższe ideały.

Rozbudzać w kimś wyższe uczucia.

Był powołany do wyższych celów.

Kierowały nim względy wyższej natury.

z wysoka «z pewnej wysokości, z góry»

Spaść z wysoka.

przen. «dumnie, wyniośle, lekceważąco, pogardliwie w stosunku do kogoś»

Patrzeć na kogoś z wysoka.

Traktował wszystkich z wysoka.