chleb

m IV, D. -a, Ms. \chlebbie; lm M. -y

«pieczywo z mąki i wody na drożdżach lub na zakwasie, wyrobione w bochenki; bochenek takiego pieczywa»

Chleb biały, czarny, pszenny, żytni, pytlowy.

Chleb świeży, czerstwy, wypieczony.

Chleb z marmoladą.

Kromka, skiba, pajda chleba.

Bochenek chleba.

Skórka (od) chleba.

Rozczyniać, miesić, wygniatać, piec, krajać, smarować chleb.

Wsadzić chleb do pieca.

Kupić chleb (określoną ilość) a. kupić chleba (trochę).

Kupić dwa chleby razowe i jeden sitkowy.

∆ Chleb lubelski, nałęczowski, zakopiański; chleb Grahama «gatunki chleba»

◊ Chleb powszedni a) «codzienne jedzenie, konieczne do utrzymania się przy życiu» b) «rzecz codzienna, zwykła; nic nadzwyczajnego»

◊ Suchy chleb «chleb bez masła i bez dodatków, skąpe jedzenie»

◊ (To) chleb z masłem; to jakby zjeść chleb z masłem «to prosta sprawa, zwykła, codzienna rzecz»

◊ Zjadacz chleba «człowiek nie mający ideałów, przeciętny, o przyziemnych zainteresowaniach»

◊ Łamać z kimś chleb «być w zażyłych stosunkach z kimś, blisko z kimś przestawać»

◊ Z niejednego pieca chleb jadać «być doświadczonym życiowo»

◊ Żyć, siedzieć itp. o chlebie i wodzie «źle się odżywiać; dostawać bardzo mało jedzenia»

◊ Chleb kogoś bodzie «dobrobyt wbija kogoś w pychę, czyni zarozumiałym, aroganckim»

◊ Coś jest potrzebne jak chleb; potrzebować kogoś, czegoś jak chleba «coś jest niezbędne; bardzo kogoś, czegoś potrzebować»

◊ Z tej mąki chleba nie będzie «z tego nic nie wyjdzie»

□ Głodnemu chleb na myśli.

□ Czapką, chlebem i solą ludzie ludzi niewolą.

□ Kto na ciebie kamieniem, ty na niego chlebem.

□ U wdowy chleb gotowy.przen.

a) «byt, utrzymanie, zarobek, praca»

Być bez chleba.

Odbierać komuś chleb.

Pozbawić kogoś chleba.

Pracować, zarabiać na chleb, na kawałek chleba.

Robić coś dla chleba.

Mieć zapewniony chleb.

Stracić, znaleźć chleb.

Wędrować za chlebem, szukać chleba.

Żyć, być na czyimś, na własnym chlebie.

◊ Chleb żołnierski, rycerski, nauczycielski itp. «praca, zawód, zajęcia żołnierza, rycerza, nauczyciela itp.»

◊ Ciężki kawałek chleba «środki utrzymania, zarobki zdobyte z trudem, ciężką pracą»

◊ Lekki chleb a) «łatwy sposób zarobkowania, lekka praca» b) «uprawianie prostytucji»

◊ Łaskawy, gotowy chleb «utrzymanie bez pracy, życie na czyjś koszt, z czyjejś łaski»

◊ Chodzić po proszonym chlebie «żebrać»

◊ Darmo jeść czyjś chleb a. chleb u kogoś «być na czyimś utrzymaniu bez pracy»

◊ Pójść na swój chleb «zacząć prowadzić własny dom, samodzielne gospodarstwo; przejść na własne utrzymanie»

b) rzad. «zboże»

Uprawiać rolę pod chleb.

* bot. Chleb świętojański a. chleb św. Jana «Ceratonia siliqua, wiecznie zielone drzewo z rodziny strączkowych, o błyszczących, twardych liściach, rosnące w krajach śródziemnomorskich; jadalne strąki tego drzewa; szarańczyn»