- zamknąć
- dk Va, \zamknąćnę, \zamknąćniesz, \zamknąćnij, \zamknąćnął, \zamknąćnęła, \zamknąćnęli, \zamknąćnięty, \zamknąćnąwszy - zamykać ndk I, \zamknąćam, \zamknąćasz, \zamknąćają, \zamknąćaj, \zamknąćał, \zamknąćany1. «zasłonić, zakryć czymś wejście, wlot, otwór do jakiegoś pomieszczenia, naczynia, wnętrza czyniąc je niedostępnym; zacisnąć, zasunąć, zewrzeć to, co zasłania wejście do czegoś; przekręcić (kluczem) sprężynę zamka»
Zamknąć drzwi, okna, bramę.
Zamknąć pokój, mieszkanie, dom.
Zamknąć pudełko, szafę, szkatułkę.
Zamknąć oczy, powieki, usta.
Zamknąć coś na klucz, na kłódkę, na haczyk, na zasuwkę.
Zamknąć pokój od wewnątrz, z zewnątrz.
∆ Zamknąć biuro, kawiarnię, sklep «przerwać na określone godziny (zwykle nocne) działalność, urzędowanie w biurze, sklepie itp.»∆ Rozprawa, obrady, posiedzenie przy drzwiach zamkniętych «rozprawa, obrady, posiedzenie tylko w obecności osób zainteresowanych i urzędowych, bez publiczności»∆ Zamknąć gaz, wodę, prąd «przerwać dopływ gazu, wody, prądu przez zaciśnięcie, zakręcenie zaworu, wyłącznika itp.»∆ pot. Zamknąć radio, telewizor «wyłączyć radio, telewizor»∆ fiz. Zamknąć obwód prądu, obwód elektryczny «połączyć ze sobą bieguny źródła prądu przewodem, przez który popłynie prąd elektryczny»◊ Zamknąć coś na cztery spusty «zamknąć coś bardzo mocno, dokładnie, dobrze»◊ Coś zamknięte na głucho «coś zamknięte w sposób znamionujący, że nie ma nikogo, że pomieszczenie jest (będzie długo) nie używane»◊ Zamknąć oczy na zawsze, na wieki «umrzeć»◊ Nie zamknąć, nie móc zamknąć oczu «nie móc zasnąć»◊ Z zamkniętymi oczami, zamknąwszy oczy a) «nie patrząc, nieomylnie, bezbłędnie (np. trafić gdzieś)» b) «nie zastanawiając się, bez namysłu, z całkowitym zaufaniem (np. pójść za kimś, zdecydować o czymś)»◊ Zamknąć komuś usta; coś zamknęło komuś usta «zmusić kogoś do milczenia, do zamilknięcia; coś skłoniło kogoś do milczenia»◊ posp. Zamknij buzię, gębę, mordę, pysk «zamilknij, przestań mówić»2. «zagrodzić, zastawić, zatarasować czymś; obudować, otoczyć czymś»Zamknąć przejazd szlabanem.
Zamknąć ulicę murem, barykadą.
Dziedziniec, plac zamknięty budynkami.
∆ Zamknąć ruch pieszy, kołowy «wstrzymać ruch pieszy, kołowy na danej ulicy, drodze; zakazać przechodzenia, przejazdu przez daną ulicę, drogę»∆ Zamknąć granicę (państwa) «ograniczyć swobodny ruch ludzi lub towarów między danym państwem a innym, nie przepuszczać przez granicę»3. «schować coś w czymś, umieścić coś w pomieszczeniu, schowku opatrzonym zamkiem»Zamknąć rzeczy w walizce, ubranie w szafie, zboże w stodole.
Zamknąć słodycze przed dziećmi.
Dokumenty, zeszyty, rachunki zamknięte w szufladzie, w biurku.
przen. «zawrzeć w czymś, wyrazić, wypowiedzieć»Zamknąć coś (np. miłość, smutek, żal) w wierszu, w pieśni, w opowiadaniu.
4. «umieścić kogoś w pomieszczeniu opatrzonym zamkiem, pozbawić kogoś możliwości wyjścia skądś, wolności; uwięzić»Zamknąć dzieci w pokoju, psa w budzie, gołębie w klatce.
Zamknąć kogoś w areszcie, w celi, w kryminale, w więzieniu.
pot. Zamknęli go na rok.
5. «złożyć coś rozłożonego, rozpostartego»Zamknąć brzytwę, nóż, scyzoryk.
Zamknąć książkę, zeszyt, album.
6. «zawiesić, zlikwidować działalność jakiegoś zakładu, jakiejś instytucji; zakazać sprawowania funkcji właściwych danej instytucji; skasować coś»Zamknąć fabrykę, pismo, szkołę, uniwersytet.
7. «doprowadzić coś do końca, położyć kres czemuś; zakończyć»Zamknąć dyskusję, obrady, odprawę, posiedzenie, zebranie.
Zamknąć sesję sejmową.
Zamknąć rachunki, obliczenia.
Zamknąć dochodzenie, śledztwo, rozprawę, przewód sądowy.
∆ Zamknąć nawias «postawić drugi znak nawiasu»∆ Zamknąć listę «zakończyć wpisywanie dalszych osób lub rzeczy na daną listę»∆ księg. Zamknąć księgi rachunkowe, zamknąć konto «zakończyć, podsumować (z końcem okresu gospodarczego) różnorodne rachunki, konta, rozliczenia (np. kosztów, sprzedaży, zysków), zmiany wyceny majątku itp.»◊ Zamykać pochód, orszak «iść na końcu pochodu, orszaku, stanowić ich zakończenie»zamknąć się - zamykać się1. «oddzielić się od kogoś, odosobnić się przez zamknięcie drzwi prowadzących do pomieszczenia, w którym się przebywa; ukryć się gdzieś zamykając drzwi, bramę, wejście»Zamknąć się w swoim pokoju, w gabinecie, w zaciszu domowym.
Zamknąć się na klucz.
Zamknąć się w murach miasta, w twierdzy.
◊ Zamknąć się w czterech ścianach «nie wychodzić z pokoju, z domu; nie utrzymywać kontaktów z ludźmi»◊ Zamknąć się przed ludźmi, przed światem, w samotności «zerwać stosunki z otoczeniem, zacząć żyć samotnie, w odosobnieniu»◊ Zamknąć się w sobie «stać się skrytym, małomównym, nieprzystępnym, nietowarzyskim»2. «o zamkach, drzwiach lub o pomieszczeniach, sprzętach, przedmiotach mających drzwi, zamki: zostać zamkniętym, zatrzasnąć się»Drzwi zamknęły się z hałasem.
Okna zamknęły się od podmuchu wiatru.
◊ Drzwi się za kimś zamknęły «ktoś wyszedł zamykając drzwi za sobą»◊ Drzwi się gdzieś, u kogoś nie zamykają «do kogoś stale ktoś przychodzi, u kogoś wciąż bywają goście»◊ Zamknęły się za kimś drzwi, wrota, np. więzienia «ktoś dostał się na dłuższy czas lub na zawsze, np. do więzienia»◊ Oczy, powieki się komuś zamykają «kogoś ogarnia senność, ktoś czuje ochotę do snu»◊ Usta się komuś nie zamykają, posp. gęba się komuś nie zamyka «ktoś bardzo dużo, bez przerwy mówi»◊ posp. Zamknij się «przestań mówić; milcz»3. «o czymś rozłożonym, rozpostartym: zostać złożonym, zwiniętym, stulonym»Scyzoryk się zamknął.
Książka się zamknęła od podmuchu.
Kielichy tulipanów się zamknęły.
4. «dojść do kresu, zostać zakończonym, zakończyć się»Rok kalendarzowy zamknął się dla kogoś pomyślnie.
Jego twórczość zamknęła się tym utworem.
∆ Budżet, bilans, plan itp. zamykał się czymś (np. jakąś sumą, nadwyżką) «budżet, bilans, plan itp. wynosił w danym momencie tyle, kończył się na danej sumie, nadwyżce»
Słownik języka polskiego . 2013.
