- chodzić
- ndk VIa, chodzę, chodzisz, chodź, chodził1. «przenosić się z miejsca na miejsce, udawać się dokądś stawiając kroki, stąpając»
Chodzić lekko, szybko, pieszo, piechotą.
Chodzić na palcach, energicznym krokiem.
Chodzić po lesie, po górach.
Chodzić za kimś jak cień, krok w krok.
Chodzić do sklepu po sprawunki.
Koń chodzi w zaprzęgu, pod siodłem.
Dziki chodzą stadami.
∆ Chodzić na czworakach «chodzić na ugiętych nogach i na rękach»∆ Chodzić o lasce, o kiju, o kulach, na kulach «chodzić wspierając się na lasce, kiju, kulach»∆ Chodzić do pracy, do biura, do szkoły, na uniwersytet, na posługi, na wykłady itp. «uczęszczać stale, brać w czymś stale udział, uczestniczyć w czymś»∆ Chodzić do teatru, do znajomych, na kawę, na spacer, na zabawy, na zebrania, z wizytami itp. «często gdzieś bywać»∆ Chodzić na grzyby, na jagody, na ryby, na kaczki «zbierać, łowić, zdobywać coś, polować na coś»∆ Chodzić na polowanie, na zwiady, na wyprawę, na wojnę itp. «brać udział, uczestniczyć w czymś»∆ Chodzić po kawiarniach, po balach itp. «być stałym bywalcem kawiarń, balów»∆ łow. Chodzić krótko, przy nodze «o psie myśliwskim: trzymać się blisko myśliwego»◊ Chodzić jak błędny, jak struty itp. «być zmartwionym, zgnębionym, skołatanym»◊ Chodzić jak paw «być dumnym, nadętym, napuszonym»◊ Ktoś chodzi jakby kij połknął «ktoś chodzi sztywno, dumnie»◊ Chodzić koło kogoś «dbać o kogoś»◊ Chodzić koło swoich (czyichś) spraw, interesów itp. «starać się załatwić swoje (czyjeś) sprawy, interesy, zabiegać o coś»◊ Chodzić od Annasza do Kajfasza «chodzić dla załatwienia jakiejś sprawy od jednego (urzędu, człowieka) do drugiego, bez rezultatu»◊ Chodzić po kominkach, reg. na kominki «odwiedzać przyjaciół, znajomych»◊ Chodzić po świecie a) «zmieniać miejsce pobytu; wędrować» b) «być na świecie, żyć, istnieć»◊ Chodzić własnymi drogami «postępować według własnych zasad, odmiennie od otoczenia»◊ Chodzić w czymś (np. w futrze, butach, czapce) «nosić, mieć na sobie jakiś ubiór; być ubranym w jakiś sposób»◊ Chodzić w glorii «być otoczonym sławą»◊ Coś (np. zapach, potrawa, piosenka) chodzi za kimś «coś uporczywie się komuś przypomina; ktoś czegoś ustawicznie pragnie»◊ Coś (np. talent, geniusz) chodzi w parze z czymś (np. ze skromnością, pracowitością) «coś towarzyszy czemuś, łączy się, pozostaje w związku z czymś»◊ Chodząca cnota, dobroć, powaga itp. «człowiek będący uosobieniem cnoty, dobroci, powagi itp.»◊ Chodząca kronika, encyklopedia «człowiek szczegółowo znający dzieje czegoś, wszechstronny erudyta»◊ pot. Chodzić komuś po głowie «robić z kimś, co się żywnie podoba, nie liczyć się z kimś»◊ Chodzić na rzęsach «wyprawiać brewerie, zwłaszcza po pijanemu»◊ Chodzić z kimś «o osobach odmiennej płci: utrzymywać z kimś bliskie stosunki, być czyjąś sympatią»◊ Coś (zwłaszcza: pieniądze) piechotą nie chodzi «coś nie jest błahe, nie jest łatwe do uzyskania, nie przychodzi bez trudu»◊ Iść, pójść itp. tam, gdzie król piechotą chodzi «iść, pójść do ubikacji»◊ przestarz. Chodzić po prośbie, po proszonym, na żebry «żebrać»□ Nieszczęścia chodzą parami, seriami.□ Nieszczęścia, przypadki, wypadki chodzą po ludziach.2. «o środkach lokomocji: kursować»Tramwaje, autobusy, pociągi chodzą rzadko, często, regularnie.
Statki chodzą po rzece.
3. «o mechanizmach, urządzeniach: wykonywać właściwą sobie funkcję; funkcjonować»Klucz w zamku lekko chodzi.
Zegar dobrze, źle chodzi.
Rower ciężko chodzi.
4. «ulegać wstrząsom, poruszać się, drgać, trząść się, chwiać się»Pierś, grdyka komuś chodzi.
Drzwi chodzą w zawiasach.
Dom chodził od wybuchów.
◊ pot. Wino chodzi «młode wino burzy się, fermentuje»5. «być w obiegu, obiegać, krążyć»Głosy, plotki, słuchy, wieści chodzą po mieście.
◊ Dreszcz, mróz chodzi (komuś) po kościach, po rękach; ciarki, mrówki chodzą komuś po plecach «dreszcze przenikają kogoś, wstrząsają kimś, dają się odczuć w kościach, rękach, plecach»◊ Coś (np. myśli, plany) chodzi komuś po głowie «coś przychodzi komuś na myśl, zaprząta czyjś umysł»6. środ. «przenosić się z miejsca na miejsce za pomocą wodnych środków lokomocji; pływać czymś»Chodzić na tratwach.
∆ Chodzić pod żaglami «żeglować»◊ (nie związane z poprzednimi znaczeniami) Chodzi (komuś) o coś «coś jest istotą sprawy; rzecz polega na czymś; komuś zależy na czymś»chodź, chodźcie «przyjdź, przyjdźcie; weź, weźcie w czymś udział, zacznij, zacznijcie coś robić»Chodźcie jeść.
Chodź się bawić!
Słownik języka polskiego . 2013.
