żyła

ż IV, CMs. żyle; lm D. żył

1. «naczynie krwionośne mające ściany znacznie cieńsze niż tętnica, prowadzące krew z tkanek i narządów ciała do serca; potocznie każde naczynie krwionośne»

Grube, sine żyły.

Żyły jak powrozy.

Zwapnienie żył.

Otworzyć, przeciąć żyły.

Wstrzyknąć płyn w żyłę, do żyły.

Żyły wystąpiły komuś na czoło.

Krew szybko, powoli krąży w żyłach.

◊ Coś mrozi, ścina krew w żyłach «coś napełnia przerażeniem, grozą, strachem; kogoś ogarnia przerażenie, groza, strach»

◊ W czyichś żyłach płynie jakaś, czyjaś (np. polska, francuska, chłopska) krew; ktoś ma w żyłach jakąś krew «ktoś należy do jakiegoś narodu, do jakiejś grupy społecznej, jest spokrewniony z kimś, ma jakieś, czyjeś cechy»

◊ pot. Wypruwać z kogoś żyły «wyzyskiwać kogoś, przemęczać kogoś pracą dla własnej korzyści»

◊ Wypruwać z siebie żyły «pracować bardzo ciężko, zamęczać się pracą ponad siły, zwykle poświęcając się dla kogoś»

2. geol. «masa skalna lub mineralna wypełniająca szczelinę w skałach»

Żyła srebra, złota, żelaza.

∆ Żyła wodna «ciek wody podziemnej, występujący wąskimi pasmami w szczelinach i przewodach krasowych»

◊ Złota żyła «bogate źródło czegoś; źródło wielkich dochodów»

3. techn. «metalowa część przewodu służąca do przewodzenia prądu lub wody»

Żyły kabla.

Żyła wodociągowa.