- miecz
- m II, D. -a; lm M. -e, D. -ów a. -y1. «broń sieczna o prostej głowni i rękojeści, zwykle obosieczna, używana od epoki brązu do XVI w.»
Krótki, ostry, goły, obnażony miecz.
Miecz rycerski, katowski.
Ostrze, głowica miecza.
Dobyć miecza.
Przypasać miecz.
Porwać się do miecza.
Walczyć na miecze.
Przebić się mieczem.
∆ hist. Prawo miecza «w średniowieczu prawo sądzenia spraw zagrożonych karą śmierci i prawo jej wykonywania, przyznawane miastom i panom feudalnym przez panującego»◊ Coś wisi nad kimś jak miecz Damoklesa «o stale grożącym komuś niebezpieczeństwie»◊ książk. Obosieczny miecz «rzecz, która może mieć dwojaki skutek - pożądany i niepożądany»◊ Ślepy miecz «o kimś będącym bezwolnym narzędziem ucisku, kary, zemsty itp. w czyichś rękach»◊ Ogień i miecz «wojna, pożoga wojenna, zniszczenia wojenne»◊ Ogniem i mieczem «drogą wojny i zniszczeń wojennych; z użyciem siły zbrojnej; zbrojnie, przemocą»◊ Chwycić za miecz «wystąpić zbrojnie, przystąpić do walki»◊ Dać, kłaść, położyć głowę, szyję, kark pod miecz, iść pod miecz «zginąć (od miecza) w walce zbrojnej, być zabitym; narażać życie»◊ Skrzyżować miecze «rozpocząć walkę, spór, współzawodnictwo; zmierzyć się z kimś»◊ Coś zawisło na ostrzu miecza «coś wymaga natychmiastowego rozstrzygnięcia, zwłaszcza zbrojnego; coś zależy od siły zbrojnej»□ Kto mieczem wojuje, od miecza ginie.2. bud. «ukośna belka podpierająca i wiążąca w trójkąt poziomą belkę dachu z wspierającym ją słupem; ukośne wiązanie bram, belek, części budowli itp.»Wiązanie na miecze.
3. żegl. «cienka płyta wysuwana na zewnątrz poniżej dna łodzi żaglowej w celu zwiększenia płaszczyzny bocznego oporu wody»4. daw. «linia męska w rodzinie; potomstwo męskie; płeć męska, mężczyźni»◊ (Pokrewieństwo, krewny itp.) po mieczu «(pokrewieństwo, krewny) po ojcu, ze strony ojca; w linii męskiej»
Słownik języka polskiego . 2013.
