- miejsce
- n I; lm D. miejsc1. «wolna przestrzeń, którą można zająć, zapełnić czymś, gdzie można się zmieścić albo coś umieścić»
Wolne miejsce w walizce.
Miejsce na książki.
Mieć mało miejsca w mieszkaniu.
Szafa zabiera dużo miejsca.
Chodźcie tu, jest dość miejsca.
Nie jedz tyle, zostaw sobie miejsce na deser.
2. «określony wycinek, kawałek ciała (zwykle na powierzchni)»Bolesne, wrażliwe, stłuczone miejsce.
Posmarować maścią oparzone miejsca.
∆ jęz. Miejsce artykulacji «miejsce największego zbliżenia narządów mowy przy wymawianiu danej głoski»3. «część określonej przestrzeni, z którą coś się dzieje, na której coś się odbywa, odbywało; teren lub pomieszczenie służące określonym celom, np. zamieszkaniu; miejscowość»Ciche, ustronne miejsce.
Miejsce rodzinne.
Miejsce rozrywkowe.
Miejsce widokowe.
Miejsce zamieszkania, pobytu, spotkań, zebrań, zabaw, spacerów.
Miejsce katastrofy.
Miejsce straceń.
Miejsce postoju taksówek.
Miejsce do tańca, do kąpieli.
∆ Miejsce publiczne «pomieszczenie lub teren przeznaczone dla publiczności, dla ogółu, np. teatr, restauracja, park, ulica»∆ Miejsce pracy, zatrudnienia «instytucja, zakład, w którym ktoś pracuje»∆ Miejsce przeznaczenia «miejscowość stanowiąca cel podróży lub punkt docelowy przesyłki»∆ W miejscu «formuła adresowa zastępująca nazwę miejscowości w podaniach, pismach urzędowych itp. przesyłanych w obrębie jednej miejscowości»∆ jęz. Okolicznik miejsca «część zdania wskazująca miejsce czynności lub jej kierunek»∆ lit. Jedność miejsca «jedna z zasad poetyki klasycznej, zakładająca niezmienność miejsca, w którym się toczy akcja dramatu»∆ mat. Miejsce geometryczne «zbiór wszystkich punktów przestrzeni mających pewną określoną właściwość»◊ Na miejscu a) «tam, gdzie w danej chwili ktoś lub coś się znajduje albo gdzie zachodzi wspomniana sytuacja»Zbadać sprawę na miejscu.
b) «tam, dokąd ktoś zdąża lub zdążał; u celu, do celu»No, jesteśmy już na miejscu.
«o kimś: taktowny, przyzwoity, bez zarzutu»To człowiek zawsze na miejscu.
◊ Miejsce wiecznego spoczynku «cmentarz»◊ Być, znajdować się, położyć coś itp. na miejscu, na swoim miejscu, na dawnym miejscu «być, znajdować się, położyć coś itp. tam, gdzie coś powinno być, gdzie się zwykle znajduje»◊ Ruszyć jakąś sprawę z miejsca; sprawa ruszyła z miejsca «spowodować postęp w załatwianiu jakiejś sprawy po okresie zastoju; sprawa zaczęła się posuwać, rozwijać»◊ Stać, dreptać itp. w miejscu, na miejscu «nie posuwać się w działaniu, w osiągnięciach»◊ Nigdzie (długo) miejsca nie zagrzać «nigdzie długo nie zostawać, nie pracować, nie mieszkać; zmieniać miejsce pobytu, pracy, zamieszkania»◊ Siedzieć na miejscu «przebywać, mieszkać gdzieś stale, nie wyjeżdżać nigdzie»◊ Paść, zginąć, zabić itp. na miejscu «paść, zginąć, zabić od razu, natychmiast, w chwili strzału, ciosu, wypadku itp.»◊ Nie tu miejsce; nie pora i nie miejsce; ani czas ani miejsce (na coś) «to nieodpowiednia okazja, sytuacja, nieodpowiedni moment (na coś, do czegoś)»◊ pot. Na miejsce a. w miejsce czegoś «zamiast»4. «ograniczony wycinek przestrzeni w jakimś pomieszczeniu lub na jakimś terenie, nadający się, przeznaczony dla jednej osoby, np. siedzenie (krzesło), łóżko, pokój»Miejsca w kinie, w teatrze.
Miejsce w pociągu, w tramwaju.
Miejsce w hotelu, w szpitalu.
Miejsca numerowane.
Miejsca bliskie, dalekie, tańsze, droższe, dobre, złe, ostatnie.
Miejsce wolne, zajęte.
Miejsca siedzące, stojące, leżące.
Sala na tysiąc miejsc.
Zająć, zarezerwować miejsce.
Ustąpić komuś miejsca.
Zrobić komuś miejsce.
∆ Miejsce w sejmie, senacie, parlamencie itp. «prawo czynnego udziału w obradach sejmu, senatu, parlamentu; mandat»∆ sport. Na miejsca! «wezwanie zawodników przez startera do zajęcia określonego miejsca na starcie»◊ Honorowe, naczelne, zaszczytne, poczesne, pierwsze miejsce a) «siedzenie (zwykle przy stole), uważane za uprzywilejowane, należące się osobie szczególnie szanowanej» b) «przestrzeń uprzywilejowana pod jakimś względem, specjalnie eksponowana, wybrana dla rzeczy wyjątkowo cenionej»◊ Nie móc sobie znaleźć miejsca «być bardzo zdenerwowanym; chodzić tu i tam wskutek zdenerwowania, niepokoju»◊ Nie móc usiedzieć w miejscu, na miejscu «być niespokojnym, podnieconym, czuć potrzebę ruchu, działania, zmiany otoczenia»5. «określona partia, urywek tekstu, utworu, dzieła; fragment, ustęp»Cytowane, wybrane, ciekawsze miejsca w książce.
6. «pozycja kogoś lub czegoś w zespole podobnych osób, rzeczy, zjawisk; ranga, rola, funkcja, stanowisko»Pierwsze, drugie, trzecie miejsce (w zawodach, wyścigach).
Mieć, zajmować pierwsze, naczelne miejsce w zespole.
Zająć któreś miejsce w konkursie.
∆ mat. Miejsce dziesiętne «w ułamku dziesiętnym: pozycja po przecinku, którą zajmuje dana cyfra»◊ Ustąpić miejsca komuś, czemuś «wycofać się skądś; zostać zastąpionym, wypartym przez kogoś lub coś»◊ Zajmować miejsce kogoś, czegoś «występować w czyjejś roli, przejmować funkcje kogoś, czegoś; następować po kimś, po czymś»◊ (Będąc) Na twoim, waszym itp. miejscu… «gdybym się znajdował w twojej, waszej sytuacji, w twoim, waszym położeniu…»7. przestarz. «stałe płatne zajęcie, stanowisko (zwykle podrzędne); posada, służba, praca»Miejsce dozorcy.
Dostać, utracić miejsce.
Wypowiedzieć komuś miejsce.
miejscami1. «w niektórych miejscach; gdzieniegdzie, tu i ówdzie»Miejscami las rzedniał.
Śnieg leżał miejscami.
Płaszcz miał miejscami bardzo wytarty.
2. «w niektórych fragmentach, urywkach (tekstu); partiami»Miejscami powieść była bardzo interesująca.
z miejsca pot. «od razu, natychmiast; bez namysłu»Z miejsca zdecydował się na kupno.
Słownik języka polskiego . 2013.
