- mówić
- ndk VIa, \mówićwię, \mówićwisz, mów, \mówićwił, \mówićwiony1. «posługiwać się słowami dla komunikowania myśli i przeżyć; mieć zdolność mowy»
Dziecko zaczyna mówić.
Mówić komuś prawdę, brednie, bajki.
Mówić wiersz.
Mówić z kimś, komuś o ostatnich wydarzeniach.
Mówić cicho, donośnie, głośno, półgłosem.
Mówić głosem przyciszonym, zduszonym.
Mówić szeptem.
Mówić prosto i mądrze.
Mówić gładko, płynnie, potoczyście, wyraźnie, bez zająknienia.
Mówić dobitnie, jasno, rzeczowo.
Mówić poprawnie.
Mówić monotonnie, nudno, rozwlekle.
Mówić serio, żartem, otwarcie, bez osłonek.
Mówić z emfazą, z namaszczeniem, z naciskiem, z ożywieniem, z przejęciem, ze swadą.
Jeden mówi przez drugiego.
Wszyscy mówią naraz.
∆ Język mówiony «język używany w mowie codziennej, język potoczny»∆ Słowo mówione «mowa»∆ Mówić jakimś językiem, mówić po polsku, po literacku itp. «władać, posługiwać się danym językiem (dialektem, gwarą, językiem danego środowiska), znać czynnie jakiś język»◊ Mówić coś komuś w (żywe) oczy «mówić coś komuś o nim bezpośrednio, wprost, zwykle coś nieprzyjemnego»◊ Mówić coś na kogoś «oskarżać, obmawiać kogoś»◊ Mówić, co ślina na język (do ust) przyniesie «mówić byle co, co tylko przyjdzie na myśl, bez zastanowienia; paplać»◊ Nie ma co mówić «nie da się zaprzeczyć, to jest pewne»◊ Nie ma o czym mówić a) «coś jest mało ważne» b) «nie warto o tym wspominać, czegoś dyskutować, bo i tak nic z tego nie będzie, to już jest rozstrzygnięte»◊ Nie mówiąc już o…, cóż dopiero mówić o… «coś jest jeszcze bardziej oczywiste, znane, częste»◊ Mówić o kimś, o czymś (źle, dobrze) «wydawać o kimś, o czymś sąd, opinię (dobrą, złą)»◊ Mówić do kogoś per ty, per wy, po imieniu itd. «używać formy ty, wy przy zwracaniu się do kogoś; zwracać się do kogoś po imieniu»◊ Mówiąc między nami, między nami mówiąc «zwrot będący zastrzeżeniem, żeby czegoś nie rozgłaszać»◊ Mówić przez zęby «mówić niewyraźnie; mówić niechętnie, cedzić słowa»◊ Mówić przez nos «mieć wymowę charakteryzującą się niewłaściwym rezonansem nosowym»◊ Mówić jak z książki «wyrażać się, wypowiadać się uczenie, w sposób przesadny, sztuczny»◊ Mówić na migi «wyrażać swoje myśli odpowiednią gestykulacją; porozumiewać się za pomocą ustalonych gestów („językiem" głuchoniemych)»◊ Mówić do rzeczy «mówić rozsądnie, z sensem»◊ Mówić od rzeczy, mówić trzy po trzy, bez ładu i składu «mówić bez sensu, pleść głupstwa»◊ Dobrze, łatwo ci mówić «łatwo ci się na dany temat wypowiadać, bo cię to bezpośrednio nie dotyczy»◊ Krótko mówiąc, nawiasem mówiąc, prawdę mówiąc, mówiąc szczerze, otwarcie «zwroty wtrącone, określające wypowiedź zwięzłą, streszczającą dłuższą (ale główną, nie uboczną) wypowiedź lub jako zgodną z prawdą»◊ Inaczej mówiąc «innymi słowy»◊ Jak (to) mówią, jak się (to) mówi «zwrot wtrącany przez mówiącego, usprawiedliwiający użycie jakiegoś utartego związku frazeologicznego»◊ Tak się to mówi, tak się tylko mówi, niech sobie mówi co chce, mówcie co chcecie itp. «zwroty wyrażające powątpiewanie o czymś, kwestionowanie czegoś»◊ Szkoda mówić «daremny trud, nic z tego nie będzie»◊ Serce, rozum, rozsądek itp. mówi komuś, że… «ktoś powoduje się w swoich sądach rozsądkiem, rozumem»◊ Przeczucie komuś mówi, że… «ktoś coś przeczuwa»◊ Gorycz, zazdrość, ambicja itp. mówi przez kogoś, przez czyjeś usta «ktoś w swoich sądach, przekonaniach powoduje się zazdrością, goryczą itp.»◊ Coś mówi samo za siebie «coś jest oczywiste, nie wymaga komentarza, dodatkowych wyjaśnień»◊ żart. (Tam) gdzie diabeł mówi ludziom dobranoc «o bardzo oddalonym, odludnym miejscu»□ Nie mów hop, póki nie przeskoczysz.2. tylko w 3. os. «informować, podawać do wiadomości; głosić, opiewać»Gazety mówią o ostatnich wydarzeniach.
Napis mówił o zakazie palenia.
Kalendarz mówi o wiośnie, a tu zima.
Reklama mówi o działaniu leku.
3. tylko w 3. os. «wyrażać coś, coś znaczyć, świadczyć o czymś»Wiele mówiące oczy.
Nic nie mówiące ogólniki.
Fakty mało mówiące.
Nic mu nie mówiło to nazwisko.
Jej wyraz twarzy mówił mu, że jest zła.
Czucie i wiara silniej mówi do mnie niż mędrca szkiełko i oko. (Mickiewicz)
Słownik języka polskiego . 2013.