- nie ma
- nie było, nie będzieforma nieosobowa zaprzeczona czasownika być1. «w połączeniu z rzeczownikami (lub odpowiednikami rzeczowników) zwykle w dopełniaczu - tworzy zwroty oznaczające nieistnienie, brak czegoś, nieznajdowanie się w określonym miejscu, w zasięgu działania»a) «z nazwami czynności, stanów, cech: nieprzejawianie się, niezrealizowanie się, nieistnienie czegoś»
Nie ma już dla niej ratunku.
Nie ma w nim cienia egoizmu.
Nie ma pewnych danych o jego śmierci.
◊ Mowy nie ma (o czymś, aby, żeby itp.) «coś jest niemożliwe, absolutnie nie wchodzi w rachubę»◊ Nie ma sensu «nie jest rzeczą sensowną, rozsądną»◊ Nie ma wyjścia «o sytuacji, w której nie ma wyboru środków działania»◊ Nie ma żartów «sytuacja, rzecz jest poważna; z kimś a. z czymś trzeba się poważnie liczyć»◊ Nie ma gadania «rzecz jest bezsporna; sprzeciw jest bezskuteczny»◊ Nie ma nieszczęścia «nic w tym nie ma szczególnie złego, nie należy się zbytnio martwić»◊ Nie ma obawy, nie ma strachu «coś na pewno skończy się pomyślnie, spełni się na pewno»◊ Nie ma rady (na coś) «nie można czemuś zaradzić, zapobiec czemu; coś jest nieuniknione»◊ Nie ma dwóch zdań (, że…) «jest rzeczą bezsporną, niewątpliwą (, że…)»◊ pot. Cudów nie ma «nie można na co liczyć, na jakąś nadzwyczajną okoliczność»b) «z nazwami osób, przedmiotów: nieobecność, nieznajdowanie się w danym miejscu, nieistnienie; niekiedy o nieżyjących»Jeszcze jej nie ma, ale będzie lada chwila.
W domu nie ma zapasowych żarówek.
Trudno się z tym pogodzić, że już go nie ma.
◊ Nie ma cienia, śladu, znaku czegoś, nie ma czegoś za grosz, na lekarstwo «coś nie występuje nawet w najmniejszej ilości, jest absolutny, całkowity brak czegoś»◊ Nie ma komu (np. posprzątać, dopilnować, zadbać o coś), nie ma do kogo (np. zagadać, zwrócić się) «nie ma nikogo, kto by mógł wykonać daną czynność (np. posprzątać dopilnować, zadbać o coś), kto by mógł być jej odbiorcą»◊ Nie ma o czym mówić a) «to mało ważne; rzecz jest błaha, nie warta wzmianki» b) «nie warto o tym wspominać, gdyż i tak nic się nie zmieni; to już jest przesądzone»◊ Nie ma z kim (np. grać, tańczyć bawić się) «nie istnieje ktoś, kto by mógł brać udział w wykonaniu danej czynności (np. grania, tańczenia, bawienia się)»◊ Kogoś jak nie ma, tak nie ma «czyjaś nieobecność przeciąga się zbyt długo»◊ Już cię nie ma «wynoś się, idź precz»◊ pot. Nie ma głupich (np. ustąpić, wierzyć w coś, zrezygnować z czegoś) «nikt nie jest na tyle głupi, aby coś zrobić (np. ustąpić, wierzyć w coś, zrezygnować z czegoś)»c) «z nazwami czasu, miejsca: brak czasu, miejsca, nieosiągnięcie danego punktu czasowego, danej godziny»Jeszcze nie ma ósmej.
Nie ma chwili odpoczynku.
Nie ma czasu na żale.
◊ do a), b), c) Nie ma gdzie (np. przenocować, uczyć się) «nie dysponuje się miejscem odpowiednim dla czegoś (np. przenocowania, uczenia się)»◊ Nie ma co (np. zwlekać, odkładać, żartować) «nie istnieje, nie wchodzi w rachubę powód, przedmiot czegoś (np. zwlekania, odkładania, żartowania)»◊ Nie ma co! «wyrażenie o charakterze ekspresywnym, niekiedy ironicznym»Piękny samochód, nie ma co!
Ładnie się spisujesz, nie ma co!
◊ pot. Nie ma za co «w zwrotach grzecznościowych: nie ma powodu, nic ważnego, drobnostka»Dziękuję - Nie ma za co!
2. «w połączeniu z wyrazami (lub wyrażeniami) w dopełniaczu najczęściej z użyciem stopnia wyższego przymiotników + niż, od, jak itp. - tworzy ekspresywne porównania»Nie ma piękniejszej okolicy niż ta.
Nie ma ładniejszej sukni jak ta.
Nie ma gorszego zmartwienia od choroby.
∆ Nie ma jak… «najlepiej, najlepsze jest»Nie ma jak dom.
Nie ma jak wczesne wstawanie.
3. «powiązanie nie ma (+ dopełniacz) ze zdaniem zaprzeczonym - jest stwierdzeniem krańcowego przeciwieństwa tego zdania zaprzeczonego [także w zwrotach mówiących o konieczności związku między skutkiem a przyczyną, w których jeden z członów jest uwarunkowany przez drugi]»Nie ma takiej winy, której by nie można naprawić.
Nie ma takiej pracy, której by nie można wykonać.
Nie ma miłości bez zazdrości.
□ Nie ma dymu bez ognia «zawsze jest jakaś, choćby ukryta, przyczyna czegoś»□ Bez pracy nie ma kołaczy.4. forma 3. osoby lp zaprzeczonego czasownika: nie mieć (p. mieć)
Słownik języka polskiego . 2013.
