ogon

m IV, D. -a, Ms. \ogonnie; lm M. -y

1. «u zwierząt kręgowych: tylna część ciała, złożona zwykle z coraz drobniejszych kręgów; także tylna, zwężona część ciała wielu bezkręgowców; futro, skóra z takiej części ciała»

Długi, puszysty ogon.

Chwytny ogon.

Krowi, lisi, rybi ogon.

Ogon jaszczurki, kota, lwa, psa.

Pies podwinął, spuścił, zwiesił ogon.

Pies macha, merda, wywija ogonem.

Kołnierz z lisich ogonów.

◊ pot. Diabeł ogonem (coś) nakrył «coś się zawieruszyło, czegoś nie można znaleźć»

◊ Odwracać, wykręcać kota ogonem «przedstawiać sprawę w sposób fałszywy, wykrętny»

◊ Przyczepić się do kogoś jak rzep do psiego ogona «towarzyszyć komuś nieustannie, natrętnie; prosić o coś natarczywie»

◊ Ruszyć konceptem (rozumem, głową itp.) jak martwe cielę ogonem «wypowiedzieć jakąś niedorzeczną myśl, powiedzieć coś niestosownego»

◊ Trząść się jak barani ogon «trząść się ze strachu, bardzo się bać»

2. «u niektórych zwierząt, np. u konia - pęk włosia, u ptaków - pęk piór wyrastających z tylnej części ciała»

Paw rozłożył, rozpostarł ogon.

∆ techn. Jaskółczy ogon «połączenie konstrukcyjne, którego jeden element ma czop w kształcie trapezu o większej podstawie na zewnątrz, a drugi odpowiadające mu kształtem gniazdo»

◊ Koński ogon «rodzaj uczesania kobiecego, proste, dość długie włosy ujęte wysoko i związane z tyłu przy samej głowie»

◊ Chwytać, łapać itp. dwie sroki (kilka srok) za ogon «chcieć od razu osiągnąć podwójny cel; załatwiać jednocześnie kilka spraw»

◊ posp. Nie wylecieć, nie wypaść itp. sroce spod ogona «być nie byle kim, nie byle jakiego rodu»

□ Każda pliszka swój ogon chwali.

3. «końcowa, zwykle zwężająca się część czegoś, przedłużenie jakiegoś przedmiotu»

Ogon komety, latawca, samolotu.

Ogon fraka, spódnicy.

Kołnierz z ogonami.

◊ pot. Wlec się, iść, zostawać w ogonie czegoś «nie nadążać za rozwojem sytuacji, nie brać w czymś czynnego udziału, być biernym wobec określonych wydarzeń»

4. środ. «epizodyczna, nie dająca pola do popisu rola sceniczna»

Grywać same ogony.

5. → ogonek w zn. 4

z ogonem pot. «z nadwyżką, z okładem, przeszło»

Kilometr z ogonem.

Sto złotych z ogonem.