- postawić
- dk VIa, \postawićwię, \postawićwisz, \postawićstaw, \postawićwił, \postawićwiony1. «stawiając umieścić gdzieś jakąś rzecz (rzadziej osobę) we właściwej dla niej pozycji; ustawić»
Postawić wazon z kwiatami na stole.
Postawić laskę w kącie.
Postawić przed kimś talerz z zupą, obiad.
Postawić lampę przy łóżku.
Postawić na czymś nogę, żeby zdjąć obuwie.
∆ Postawić komuś bańki «dokonać zabiegu leczniczego przez umieszczenie baniek przysysających się do ciała po rozrzedzeniu w nich powietrza płomieniem, w celu wywołania miejscowego przekrwienia»∆ muz. Postawić (komuś) głos «wykształcić czyjś głos przez odpowiednie ćwiczenia»◊ Postawić horoskop «ułożyć przepowiednię przyszłości na podstawie położenia gwiazd»◊ Postawić kabałę, karty, pasjansa «ułożyć w pewnym porządku karty w celu wywróżenia przyszłości; powróżyć z kart»◊ Postawić wodę na herbatę, na zupę itp. «postawić czajnik, naczynie z wodą na ogniu, aby się zagotowała; nastawić wodę»◊ Postawić gdzieś stopę, nogę pierwszy raz «znaleźć się gdzieś po raz pierwszy»◊ Postawić swoją nogę, stopę na czymś «zawojować, zdobyć coś, zagarnąć zbrojnie, przemocą, wtargnąć dokądś»◊ Postawić stopień (zły, dobry), ocenę (piątkę, dwójkę) uczniowi w dzienniku, w zeszycie itp. (z czegoś, np. z dyktanda, z odpowiedzi) «ocenić jakimś stopniem odpowiedź, pracę ucznia, zanotować uzyskany przez niego stopień; dać jakiś stopień»◊ Postawić kropkę, przecinek, cyfrę, datę itp. nad czymś, gdzieś «umieścić gdzieś, nad czymś kropkę, przecinek, cyfrę, opatrzyć coś datą itp.»◊ Postawić kropkę nad i «dopowiedzieć ukrytą myśl w czyjejś wypowiedzi, dosadnie coś wytłumaczyć, nie zostawiając żadnych niejasności»◊ Postawić krzyżyk na kimś, na czymś «przestać liczyć na kogoś, na coś, uznać kogoś za nieprzydatnego, zaginionego, lub coś - za rzecz straconą; zrezygnować z kogoś, z czegoś»◊ Postawić coś komuś przed oczy «uświadomić, unaocznić coś komuś»◊ Postawić sprawę, zagadnienie itp. na głowie «przedstawić, potraktować sprawę, zagadnienie niezgodnie ze zdrowym rozsądkiem; odwrócić ustalony porządek czegoś»◊ Postawić coś (np. zakład produkcyjny, instytucję, teatr, pracę) na wysokim poziomie, na właściwej stopie «dobrze, należycie coś urządzić, zorganizować»◊ Postawić na swoim «osiągnąć zamierzony cel pomimo przeszkód, zrobić coś według swej woli, bez zasięgania rady»◊ Postawić dziecko do kąta «ukarać dziecko, każąc mu stać w kącie (zwykle w szkole)»◊ Postawić kogoś na jakimś stanowisku, na czele czegoś, kogoś, u steru czegoś itp. «mianować, wyznaczyć kogoś na jakieś stanowisko, powierzyć komuś kierownictwo, władzę nad czymś itp.»◊ Postawić kogoś na straży czegoś, postawić straż «wydać komuś rozkaz pilnowania czegoś, kogoś, czuwania nad czymś, nad kimś»◊ Postawić kogoś przed sądem, w stan oskarżenia «wytoczyć komuś proces, sprawę sądową»◊ Postawić kogoś przed faktem dokonanym «zrobić coś, załatwić jakąś sprawę, nie czekając na czyjąś zgodę, zaskoczyć kogoś jakąś decyzją, dokonaniem czegoś»◊ Postawić kogoś (coś) w stan pogotowia «nakazać gotowość do jakiegoś działania, czujność»◊ Postawić kogoś pod pręgierz (pod pręgierzem) opinii publicznej «obwinić kogoś, zarzucić, wytknąć coś komuś publicznie»◊ Postawić kogoś w jakiejś sytuacji, w jakimś położeniu itp. «spowodować, że ktoś się znajdzie w jakiejś sytuacji, w jakimś położeniu»◊ Postawić kogoś, coś w jakimś świetle «ukształtować o kimś, o czymś jakąś opinię»◊ Postawić kogoś, coś za wzór (komuś, czemuś) «polecić komuś naśladować kogoś, coś; uznać coś za godne naśladowania»◊ Wysoko, wyżej postawione osoby «osoby zajmujące odpowiedzialne, wysokie lub wyższe niż ktoś inny stanowiska»◊ pot. Postawić komuś kolację, kawę itp. «poczęstować kogoś czymś, pokryć koszty związane z zaproszeniem kogoś do restauracji, kawiarni itp.; zafundować coś komuś»przen.Los postawił kogoś na czyjejś drodze życia.
Postawić sobie coś za cel.
2. «przywrócić czemuś (rzadziej komuś) pozycję stojącą, pionową, właściwą mu; podnieść coś z pozycji poziomej do pionowej»Postawić przewróconą ławkę, krzesło.
Postawić przewracającego się chorego, pijaka na nogi.
Mieć postawiony kołnierz u płaszcza.
Pies postawił uszy.
◊ Postawić kogoś (czymś) na nogi; coś postawiło kogoś na nogi a) «zbudzić, zerwać kogoś ze snu; pobudzić, zmobilizować do działania; coś, np. burza, krzyk, spowodowało czyjeś zbudzenie, zmobilizowanie się do czynu» b) «przywrócić komuś czymś (np. kawą, lekarstwem) siły, zdrowie; pokrzepić, wyleczyć» «radykalnie polepszyć czyjś stan a. stan czegoś (zwłaszcza stan interesów); podźwignąć z upadku»◊ Postawić oczy «okazać zdziwienie, zaskoczenie, zdziwić się, zostać zaskoczonym czymś, czego się nie spodziewało»◊ Postawić oczy w słup «wytrzeszczyć, wybałuszyć oczy, patrząc nieruchomo»3. «przedstawić, sformułować coś; wystąpić z czymś»Postawić hipotezę, tezę, wniosek, problem.
Postawić diagnozę.
Postawić warunek, ultimatum.
Postawić komuś zarzut.
∆ Postawić czyjąś kandydaturę «wysunąć kogoś jako kandydata»4. «pobudować, zbudować; wznieść, wystawić; ufundować»Postawić dom.
Postawić rusztowanie.
Postawić piec, kuchnię węglową.
Postawić komuś pomnik, nagrobek.
Postawić tamę na rzece.
◊ Postawić czemuś (np. złemu zachowaniu, wybrykom) tamę «ograniczyć, zahamować coś, przeszkodzić czemuś; położyć czemuś kres»5. «złożyć pewną sumę jako konieczną stawkę do kasy, do puli, do banku itp., typując zwycięzcę w wyścigach konnych, zawodach sportowych lub jakiś numer w hazardowych grach liczbowych»Postawić na jakiegoś konia.
Postawić na jakiś numer, na jakiś kolor (w ruletce).
◊ Postawić na złego konia «zawieść się na kimś (na czymś), na kogo się liczyło, do kogo się miało zaufanie»◊ Postawić (wszystko) na jedną kartę, na szalę itp. «zaryzykować coś dla kogoś, dla jakiejś sprawy, idei itp., uzależnić swój los, jakąś sprawę itp. od czegoś»postawić się1. «okazać nieprzejednaną postawę wobec kogoś, czegoś, przeciwstawić się komuś, czemuś w sposób zdecydowany»Postawić się wobec czyichś żądań, wobec kogoś.
Postawić się ostro dyrektorowi.
Postawił się i rodzice mu ustąpili.
2. «wystąpić okazale, z wystawnym przyjęciem; zrobić coś na pokaz»Postawił się, zrobił huczne imieniny.
□ Zastaw się, a postaw się.3. daw. «stanąć, ustawić się»dziś tylko we fraz. Postawić się w czyimś położeniu, na czyimś miejscu «wczuć się w czyjąś sytuację, zrozumieć, wyobrazić sobie czyjeś położenie»
Słownik języka polskiego . 2013.
