rak

m III, D. -a, N. \rakkiem; lm M. -i

1. B.=D.

«Astacus, nieduży jadalny skorupiak z rodziny o tej samej nazwie, podrzędu raków chodzących (raków właściwych); gnieździ się w wodzie wśród korzeni drzew przybrzeżnych lub pod kamieniami; w Polsce występuje najczęściej rak rzeczny oraz rak stawowy o bardzo smacznym mięsie»

◊ Być czerwonym, zaczerwienić się jak rak, spiec raka «być bardzo czerwonym, zarumienić się nagle, gwałtownie (aluzja do raptownej zmiany ubarwienia raka po sparzeniu go wrzątkiem)»

◊ Pełzać, chodzić itp. rakiem «posuwać się, czołgać się na czworakach»

◊ Pokazać komuś, gdzie raki zimują «dać komuś nauczkę, dokuczyć komuś; zemścić się»

2. zool. raki «Decapoda, rząd skorupiaków pancerzowców o głowie i tułowiu okrytym jednolitym, grubym pancerzem wapiennym, z pięcioma parami nóg krocznych, z których pierwsza zaopatrzona jest w szczypce; dzieli się na 4 podrzędy, obejmuje ponad 6 tysięcy gatunków, z których większość występuje w morzach ciepłych, nieliczne w wodach słodkich; dziesięcionogi»

∆ Raki chodzące (potocznie: raki właściwe) «Reptantia, podrząd skorupiaków z dużym odwłokiem spłaszczonym grzbietobrzusznie oraz zredukowanymi odnóżkami odwłoka»

3. B.=D.

«nowotwór złośliwy pochodzenia nabłonkowego atakujący tkanki organizmu ludzkiego lub zwierzęcego, mający skłonność do przerzutów drogami limfatycznymi»

Rak gardła, przełyku, płuc.

Rak żołądka, wątroby.

Chory na raka.

4. B.=D.

«choroba roślin wywołana przez grzyby pasożytnicze lub mikroorganizmy»

Rak gnilny, naroślowy, ranowy.

Rak ziemniaczany.

Rak pomidorów.

Rak drzew.

5. B.=M.

zwykle w lm «przyczepy do butów, ułatwiające wchodzenie na drzewa, składające się ze stalowych strzemiączek lub kabłączków zakończonych ostrymi końcami; drzewołazy»

6. B.=M.

górn. «przyrząd służący przy wierceniach do chwytania i wyciągania urwanych rur pozostałych w otworze wiertniczym»

7. B.=M.

lit. «utwór wierszowany o budowie umożliwiającej odczytanie go wspak, zwykle przy jednoczesnej zmianie sensu (np. z pochwalnego na obraźliwy)»

8. B.=M.

muz. «w utworach polifonicznych (kanonach, fugach): przytoczenie tematu wspak, tj. nuta po nucie w kierunku od końca do początku»

9. sport. raki «ramki z metalowymi kolcami przymocowywane do butów używane przy wspinaczce wysokogórskiej w celu zabezpieczenia przed ślizganiem się na stromych zboczach pokrytych śniegiem i lodem»