sumienie

sumienie
n I; lm D. \sumienieeń
«właściwość psychiczna, zdolność pozwalająca odpowiednio oceniać własne postępowanie jako zgodne lub niezgodne z przyjętymi normami etycznymi; świadomość odpowiedzialności moralnej za swoje czyny, postępowanie»

Czułe, wrażliwe sumienie.

Obowiązek sumienia.

Kierować się sumieniem.

Postępować, sądzić według (swojego) sumienia, zgodnie z sumieniem, wbrew sumieniu.

∆ Wolność sumienia «zagwarantowanie obywatelowi swobody w wyborze przekonań, poglądów, wyznawanej religii itp.»
∆ rel. Rachunek sumienia «uprzytamnianie sobie, roztrząsanie własnych postępków, grzechów, win, np. przed spowiedzią»
◊ Czyste, spokojne sumienie «spokój wewnętrzny płynący z poczucia właściwego, etycznego postępowania»
◊ Wyrzuty sumienia «wewnętrzny niepokój wynikający z poczucia popełnionej winy, złego postępowania»
◊ Brać coś na swoje sumienie «brać, przyjmować za coś odpowiedzialność moralną»
◊ Być bez sumienia, nie mieć sumienia «być złym, bezwzględnym, nie mieć skrupułów»
◊ Coś ciąży, leży komuś na sumieniu «ktoś ma poczucie winy, popełnionego występku»
◊ Mieć coś na sumieniu «być winnym czegoś»
◊ Mieć kogoś na sumieniu «być winnym w stosunku do kogoś, mieć poczucie, że się kogoś skrzywdziło»
◊ Obudzić, poruszyć czyjeś sumienie; przemówić komuś do sumienia; wstrząsnąć czyimś sumieniem «wywołać w kimś poczucie winy, skruchy za to, co uczynił, sprawić, że ktoś się powstrzyma od złego uczynku»
◊ Uspokoić sumienie «uznać, że popełniony czyn nie był nieetyczny; uznać, że się dostatecznie wynagrodziło osobę pokrzywdzoną»
◊ Uśpić, zabić, zagłuszyć (swoje) sumienie «stłumić w sobie poczucie winy»
◊ Sumienie kogoś ruszyło «ktoś uświadomiwszy sobie własną winę, zmienia swoje postępowanie»
◊ Sumienie gryzie, dręczy, trapi kogoś «kogoś dręczy niepokój wywołany poczuciem winy, popełnionego występku»

Słownik języka polskiego . 2013.

Игры ⚽ Нужен реферат?

Look at other dictionaries:

  • sumienie — {{/stl 13}}{{stl 8}}rz. n III, lm D. sumienieeń, zwykle w lp {{/stl 8}}{{stl 7}} indywidualna, psychiczna zdolność oceniania i odczuwania czegoś w kategoriach dobra i zła : {{/stl 7}}{{stl 10}}Żyć w zgodzie z własnym sumieniem. Sumienie nie… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • sumienie — 1. Brać, wziąć kogoś, coś na swoje sumienie «brać, wziąć, przyjmować, przyjąć za kogoś, za coś odpowiedzialność moralną»: Ale tak kapitan, jak i pierwszy mechanik, którzy dostatecznie przejrzeli przestępczą grę swego armatora, nie chcieli wziąć… …   Słownik frazeologiczny

  • sumienie gryzie [dręczy] — {{/stl 13}}{{stl 8}}{kogoś} {{/stl 8}}{{stl 7}} ktoś ma świadomość swojej winy i z tego powodu dręczy się psychicznie; kogoś dręczą wyrzuty sumienia : {{/stl 7}}{{stl 10}}Sumienie gryzło go, że zdradził żonę. {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • uspokoić sumienie — {{/stl 13}}{{stl 7}} zmniejszyć uczucie winy, przestać się dręczyć wyrzutami sumienia : {{/stl 7}}{{stl 10}}Szczerą spowiedzią uspokoił sumienie. {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • zabijać – zabić [zagłuszać – zagłuszyć] (swoje) sumienie — {{/stl 13}}{{stl 7}} tłumić, niszczyć w sobie poczucie moralnej oceny swoich uczynków oraz odpowiedzialności za nie, walczyć z wyrzutami sumienia : {{/stl 7}}{{stl 10}}Im bardziej pogrążał się w zbrodni, tym bardziej zabijał swoje sumienie.… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • mieć czyste sumienie — {{/stl 13}}{{stl 7}} być niewinnym {{/stl 7}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • usypiać – uśpić sumienie — {{/stl 13}}{{stl 7}} tłumić w kimś świadomość winy; niszczyć w kimś poczucie dobra i zła; wpędzać kogoś w relatywizm moralny : {{/stl 7}}{{stl 10}}Obecne czasy uśpiły nasze sumienia. Nie usypiajmy naszych sumień! {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • czysty — 1. pot. Być czystym «nie mieć na sumieniu nic obciążającego, kompromitującego»: Pilnowałem, bo jakby szef czegoś się nie doliczył, to na mnie by było, a ja chcę być czysty. U. Milc Ziembińska, Śmierć. 2. Czysty ojciec, dziadek, czysta matka,… …   Słownik frazeologiczny

  • brać — byka za rogi zob. byk 1. Brać coś do siebie zob. wziąć 2. Brać (coś) na ambit zob. ambit. Brać coś na rozum zob. rozum 1. Brać coś na siebie zob. wziąć 3. Brać coś na swoje barki, brać sobie kogoś, coś na głowę, na kark, na łeb zob. wziąć 4 …   Słownik frazeologiczny

  • obciążyć — Coś obciążyło czyjeś konto «coś negatywnie wpłynęło na czyjąś ocenę»: Złośliwi uważają, iż do rozmów jeszcze by nie doszło, gdyby nie świadomość, że krach nastąpi jeszcze przed najbliższymi wyborami do parlamentu. A więc obciąży nie konto… …   Słownik frazeologiczny

Share the article and excerpts

Direct link
… Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”