tył

m IV, D. -u, Ms. tyle; lm M. -y

1. «część, strona czegoś przeciwległa w stosunku do przodu, frontu, najdalej położona w stosunku do części przedniej danego przedmiotu; u człowieka: część ciała po stronie pleców, u zwierząt: część ciała najdalej położona od głowy»

Tył głowy.

Tył samochodu.

Tył domu.

Tył bluzki, palta, sukni.

Przejść na tył wagonu.

Stanąć siedzieć, odwrócić się tyłem do kogoś, czegoś.

∆ Na tyłach, na tyły czegoś (domów, zabudowań itp.) «na terenie leżącym, na teren leżący za czymś (za domem, za zabudowaniami itp.)»

∆ Iść, posuwać się, jechać itp. tyłem «nie będąc odwróconym twarzą w kierunku, w którym się idzie, jedzie, krocząc wstecz posuwać się; o pojazdach: jechać wstecz nie zmieniając pozycji pojazdu»

∆ Wejść, wprowadzić kogoś itp. od tyłu, tyłem; wejście, pokój od tyłu «wejść, wprowadzić kogoś drzwiami znajdującymi się w tylnej, niefrontowej części domu; wejście, pokój, znajdujące się w tej części»

∆ Nałożyć, włożyć coś tyłem na przód «nałożyć, włożyć jakąś część garderoby odwrotnie (zwykle przez pomyłkę), tak że tył danej rzeczy znajduje się od strony twarzy»

◊ posp. Wystawić kogoś tyłem do wiatru «zawieść kogoś, oszukać, wyprowadzić kogoś w pole»

2. «przestrzeń znajdująca się poza kimś lub czymś, kierunek przeciwny do kierunku patrzenia (w odniesieniu do osoby lub rzeczy, wokół której się coś dzieje, będącej ośrodkiem zainteresowania)»

Zrobić krok w tył, do tyłu.

Uskoczyć, obejrzeć się do tyłu.

Iść w tyle za innymi.

Kiwać się w przód i w tył.

Tłum napierał z przodu i z tyłu.

Założyć ręce w tył, do tyłu.

∆ W tył zwrot «komenda nakazująca komuś obrócenie się o 180°»

◊ Pozostawać, pozostać, wlec się w tyle za kimś, za czymś «nie dorównywać komuś lub czemuś pod jakimś względem, być gorszym od kogoś, czegoś»

◊ pot. Być do tyłu z czymś (np. z robotą) «nie nadążać z czymś»

3. tylko w lm «obszar położony poza frontem; także: ogół sił i środków ujętych w system organizacyjny, przeznaczonych do zaopatrywania wojsk we wszystko, co jest im niezbędne na polu walki»

Desant zrzucony na tyły wroga.

Wycofać batalion na tyły.

Ulokować szpital na tyłach frontu.

4. rzad. «pośladki; tyłek»

zwykle w książk. zwrocie: Podać tył (np. w walce) «uciec, wycofać się»