unieść

dk XI, uniosę, uniesiesz, unieś, uniósł, uniosła, unieśli, uniesiony - unosić ndk VIa, unoszę, \unieśćsisz, unoś, \unieśćsił, unoszony

1. «dźwignąć coś w górę, podciągnąć ku górze, umieścić coś wyżej niż poprzednio; podnieść, wznieść»

Unieść głowę.

Unieść rękę, dłoń na pożegnanie.

Unieść tren balowej sukni.

Unieść dziecko ponad głowy widzów.

Unosił i opuszczał ramiona.

Unieść kogoś w powietrze.

2. zwykle dk «zdołać udźwignąć, utrzymać»

Nie móc unieść walizki.

Koń ledwie mógł unieść dwóch jeźdźców.

Czy uniesiesz taki ciężar?

3. książk. «sprawić, że ktoś lub coś odbywa jakąś drogę; wioząc, ciągnąc, niosąc (na sobie) przemieścić, przesunąć dalej; zabrać, porwać»

Pociąg unosi kogoś do celu.

Rzeka unosi gałęzie.

Woda uniosła zerwany most.

Koń uniósł jeźdźca.

Tłum uniósł kogoś.

Wiatr unosi tumany kurzu.

4. przestarz., dziś zwykle w imiesł. biernym «o uczuciach, doznaniach: powstać nagle w kimś, opanować, owładnąć kogoś; pobudzić, podniecić»

Uniesiony szałem rozbijał sprzęty.

Unosiła kogoś urażona ambicja.

5. przestarz. «zabrać ze sobą (odchodząc, wyjeżdżając); ujść szybko z kimś, czymś; zagarnąć»

Unieśli rannego z pola walki.

Unosili z wyprawy cenne łupy.

unieść się - unosić się

1. «unieść swoje ciało wzwyż, podnieść się trochę do góry z pozycji leżącej lub siedzącej»

Unieść się na leżaku, na poduszkach.

Unieść się z krzesła.

Unieść się w siodle.

2. «zostać uniesionym, podniesionym w górę»

Kurtyna uniosła się.

Ramię semafora uniosło się.

3. «oderwawszy się od ziemi, wzbić się w górę, wzlecieć w powietrze; wznieść się»

Samolot, balon unosi się coraz wyżej.

Z drogi uniósł się kurz.

Dym unosi się prosto w niebo.

Ptak uniósł się w przestworza.

4. «dać się opanować, owładnąć jakiemuś uczuciu; stracić panowanie nad sobą, wpaść w gniew, zdenerwować się, zirytować się»

Unieść się honorem, ambicją.

Łatwo się unosić.

5. → unosić się (pod: unosić)