za-

1. «przedrostek tworzący czasowniki od innych czasowników, nadający im następujące znaczenia»

a) «osiągnięcie skutku czynności, rezultatu (też częściowego), wyczerpanie zakresu, dojście do największego nasilenia czynności, stanu, np. zabić, zagasić, zagoić, zahamować, zakreślić, zakrzyczeć, zalać, zamrozić, zanieść, zanurzyć, zaostrzyć, zaszkodzić, zatonąć, zawikłać»

b) «przejaw chwilowy czynności, np. zabeczeć, zabłysnąć, zaboleć, zabrzmieć, zadrgać, zadzwonić, zaiskrzyć się, zakląć, zapachnieć, zaśpiewać, zatrąbić, zażądać»

∆ Niekiedy z uwydatnieniem początku czynności, stanu mogącego trwać dłużej, np. zachorować, zamieszkać, zamilknąć, zapragnąć, zaświtać.

c) «w czasownikach zakończonych na -ować, o tematach obcych, występuje jako znamię dokonaności, np. zaobserwować, zaakcentować, zaalarmować, zaatakować, zadeklarować, zademonstrować, zagwarantować, zamanifestować, zarejestrować, zarezerwować, zatarasować, zatriumfować»

∆ Niekiedy przedrostek za- wymienia się z innymi przedrostkami, głównie z z- (s-) roz- w tej samej funkcji, np. zadecydować (zdecydować), zamącić (zmącić), zapytać (spytać), zakwitnąć (rozkwitnąć).

d) «zwiększenie intensywności niektórych czasowników dokonanych, np. zaofiarować się, zapodziać się, zaprzestać, zawezwać»

e) «umieszczenie, schowanie czegoś wewnątrz czegoś, np. zagrzebać, zamurować, zawalić»

f) «pokrycie, zapełnienie czymś jakiejś powierzchni, przestrzeni, np. zabudować (plac), zadrukować, zapisać, zamalować (papier), zasnuć, zakryć, zastawić (przejście)»

g) «przekroczenie właściwych, dopuszczalnych granic czynności, zwiększenie nasilenia (w połączeniu z czasownikami zwrotnymi), np. zapadać się, zapracować się, zasiedzieć się, zadłużyć się»

h) «osiągnięcie granicy, kresu przestrzennego, np. zabrnąć, zajść, zajechać»

i) «w odniesieniu do ruchu przestrzennego - odległość, kierunek od czegoś, np. zabiec (komuś drogę), zajść (od tyłu), zarzucić (coś na plecy)»

2. «przedrostek tworzący łącznie z przyrostkiem czasowniki pochodne od innych części mowy, np. zabagnić, zabezpieczyć, zabłocić, zaciemnić, zadawnić, zadeszczyć się, zadłużyć się, zadomowić się, zagęścić, zalesić, zaludnić, zamulić, zapiaszczyć, zaprzepaścić, zarybić»

3. «przedrostek powstały z przyimka w rzeczownikach i przymiotnikach utworzonych od wyrażeń syntaktycznych, np. zaalpejski (od: za Alpami), zaduszny, zaduszki (od: za duszę), zagraniczny (od: za granicą), zamężna (od: za mężem), zaoczny (od: za oczami), zalesie (od: za lasem), zapiecek (od: za piecem)»