zebrać

dk IX, zbiorę, zbierzesz, zbierz, \zebraćał, \zebraćany - zbierać ndk I, \zebraćam, \zebraćasz, \zebraćają, \zebraćaj, \zebraćał, \zebraćany

1. «biorąc, wydostając skądś po kolei, zgromadzić coś w jednym miejscu; skupić w swoim posiadaniu»

Pszczoły zbierają miód.

Zebrać dużą bibliotekę, kolekcję znaczków.

Zbierać pieniądze, majątek.

Zbierać grzyby, jagody.

Zbierać materiały, informacje, opinie, wiadomości.

Zbierać pieśni, podania, baśnie.

∆ Dzieła zebrane «wydanie zawierające wszystkie dzieła jednego autora»

◊ Zbierać grosz do grosza «gromadzić drobne oszczędności; ciułać»

◊ Zbierać laury, oklaski, sukcesy, tryumfy, wawrzyny, zaszczyty «mieć, osiągać powodzenie, odnosić sukcesy; być sławnym, tryumfować»

◊ Zebrać myśli «zastanowić się, skupić się, uporządkować myśli»

◊ Zebrać siły, odwagę «przygotować się do wysiłku, wzbudzić w sobie odwagę»

◊ Zbierać dwóje, piątki «otrzymać wiele ocen niedostatecznych, bardzo dobrych»

2. «zwołać, zgromadzić, skupić dookoła siebie»

Zebrać wszystkich gości w pokoju.

Zebrać dzieci na podwórku.

Zebrać harcerzy przy ognisku.

3. «zdjąć, usunąć, sprzątnąć skądś»

Zebrać owoce z drzew.

Zebrać zboże z pola.

◊ Zebrać owoce, plony czegoś «skorzystać z rezultatów, wyników jakiegoś działania; ponieść konsekwencje czegoś»

□ Kto wiatr sieje, burzę zbiera.

4. «ułożyć coś ciaśniej, ściślej; ściągnąć razem, złączyć, zsunąć, zgarnąć»

Zebrać włosy w węzeł.

Zebrać fałdy spódnicy.

∆ Zebrać boki, z boków, z dołu, zebrać w szwach «w krawiectwie: ująć, ściąć lub wszyć głębiej tkaninę z boków, z dołu itp. danej sztuki odzieży»

zebrać się - zbierać się

1. «o istotach żywych: przybywając w większej liczbie skupić się w grupę, w gromadę; zgromadzić się»

Na przystanku zebrała się grupa ludzi.

Wszyscy zebrali się w ogrodzie.

Co tydzień zbierali się u kolegi.

Zebrać się na naradę, na obiad.

∆ Zbiera się sejm «sejm odbywa okresowe posiedzenie, sesję»

2. «wystąpić, pojawić się w większej ilości, liczbie; połączywszy się razem utworzyć skupienie czegoś»

Chmury zbierały się na niebie.

Woda zebrała się w kotlinie.

Łzy zbierały się pod powiekami.

Wrzód się zbiera.

3. «zostać zebranym, zgromadzonym»

W ciągu roku zebrała się spora suma.

□ Ziarnko do ziarnka, a zbierze się miarka.

4. «przygotować się do czegoś, najczęściej do drogi, wybrać się (czasem bez dopełnienia)»

Zebrać się do drogi, w drogę.

Zbierać się do snu, do wyjścia.

Już późno, trzeba się zbierać.

◊ Zebrać się na odwagę «zmusić się do wykonania czegoś trudnego; zdecydować się zrobić coś, czego się dotąd nie śmiało zrobić»

◊ Zebrać się w sobie «naprężyć mięśnie przygotowując się do jakiegoś ruchu, np. do skoku»

◊ Zbiera się na coś (np. na burzę, na deszcz) «coś się zbliża, nadciąga; są oznaki zbliżania się czegoś; zanosi się na coś, ma się na coś»

◊ Zbiera się komuś na coś (np. na płacz, na wymioty) «ktoś zaczyna coś robić; coś zaczyna się z kimś dziać»

◊ pot. Zebrać się w kupę «opanować się, wziąć się w garść, w karby»