złamać

dk IX, \złamaćmię, \złamaćmiesz, złam, \złamaćał, \złamaćany

1. «nacisnąwszy, przycisnąwszy, uderzywszy rozdzielić, rozerwać coś na (dwie) części; przełamać, rozłamać»

Złamać nartę.

Złamać kij, laskę.

Złamać pieczęć.

Wicher złamał drzewo.

Złamana szabla.

∆ Złamać rękę, nogę itp. «spowodować pęknięcie kości w ręce, w nodze itp., przez upadek lub uderzenie»

◊ Złamany we dwoje «mający postać pochyloną, zgiętą ku ziemi»

◊ Złamać szyfr «znaleźć klucz (sposób) do odczytania tekstu zapisanego szyfrem; odgadnąć, odszyfrować coś»

◊ pot. Nie mieć, nie dać itp. komuś złamanego grosza «nie mieć, nie dać itp. komuś nic, ani grosza»

◊ Złamać kark «ulec wypadkowi, zrobić sobie krzywdę, zabić się, zginąć; skręcić kark»

◊ Złam ręce i nogi, złam kark «forma przekleństwa; niekiedy żartobliwe życzenie powodzenia (np. przed egzaminem, przed podróżą)»

□ Żeby kózka nie skakała, toby nóżki nie złamała.

2. «pokonać, przezwyciężyć, zwalczyć, zniszczyć, zniweczyć»

Złamać opór.

Złamać szyki nieprzyjaciela.

Złamać czyjąś dumę, pychę, czyjś upór.

◊ Złamać komuś serce «zawieść czyjeś uczucie, zranić kogoś boleśnie porzucając go»

◊ Złamać komuś życie «unieszczęśliwić kogoś»

3. zwykle w imiesł. biernym «stać się przyczyną czyjegoś złego samopoczucia»

Ktoś zupełnie, całkowicie złamany.

Złamany chorobą, nieszczęściem.

4. «postąpić wbrew prawu, przepisom itp., naruszyć, przekroczyć (przepisy), nie dotrzymać (zobowiązania, przyrzeczenia, słowa)»

Złamać prawo.

Złamać przepis drogowy.

Złamać słowo.

5. druk. «sformować kolumny książki lub czasopisma ze szpalt, tabel, klisz, tytułów itp. elementów drukarskich»

złamać się

1. «zostać złamanym, uszkodzonym, pęknąć»

Ołówek się złamał.

Oś od wozu się złamała.

Ząb się złamał.

2. pot. «ulec namowom, ustąpić»

Po usilnych prośbach złamała się.