złoty

złoci

1. «zawierający złoto; zrobiony ze złota; taki jak ze złota (np. pozłacany)»

Złoty pierścionek, łańcuszek.

Złota obrączka.

Złote monety.

Złoty kielich.

∆ Złoty medal, złoty krzyż «medal, krzyż ze złota lub pozłacany, stanowiący najwyższe w danej klasie odznaczenie»

∆ Złoty medalista «zdobywca złotego medalu»

∆ Złote runo «w mitologii greckiej: skóra barana ze złotą wełną, strzeżona przez smoka, po którą wyprawili się Argonauci; dziś przenośnie: bogactwo, majątek»

∆ Złoty cielec «według Biblii: złoty posąg bóstwa w postaci byka, czczony przez Izraelitów na pustyni jako zwierzę święte; dziś przenośnie: symbol bogactwa; pieniądze, majątek»

∆ Złota księga «księga, do której się wpisuje uroczyste wydarzenia i nazwiska osób zasłużonych»

◊ Złota młodzież «ironicznie o młodzieży, najczęściej z zamożnych rodzin, trwoniącej czas na hulankach i zabawach»

◊ Złote gody, złote wesele «pięćdziesiąta rocznica ślubu; przenośnie także o jubileuszu pięćdziesięciolecia»

◊ Złote jabłko, złoty interes, złota żyła «coś, co przynosi wielkie zyski; doskonały interes, źródło wielkich dochodów»

◊ Obiecywać złote góry «obiecywać wielkie bogactwa, korzyści materialne; robić ponętne, ale nieziszczalne propozycje»

◊ Zapisać się, wyryć, zapisać coś złotymi zgłoskami «zapisać się, zapisać coś w pamięci, upamiętnić się dzięki zasługom; zyskać sławę»

2. «mający barwę złota; żółtopomarańczowy o silnym połysku; złocisty»

Złote włosy.

Złote słońce.

Złote nasturcje, słoneczniki.

Złote ziarna kukurydzy.

Złoty łan pszenicy.

∆ bot. Złota kula «Rudbeckia laciniata, gatunek rudbekii, bylina z rodziny złożonych, o dużych, żółtych kwiatach, zebranych w koszyczki, dorastająca do 2 m wysokości, powszechnie uprawiana w ogródkach jako roślina ozdobna; rudbekia naga»

∆ ogr. Złota reneta «zimowa odmiana jabłek o złotożółtej skórce, z czerwonym rumieńcem»

∆ zool. Złote rybki «niewielkie rybki będące hodowlaną odmianą karasia złocistego, hodowane w basenach i akwariach, znane na całym świecie w wielu formach, z których najczęściej spotykane są: welony, teleskopy»

◊ Złota (polska) jesień «ciepły, pogodny okres jesienią, gdy liście już są żółte»

3. «najlepszy w swoim rodzaju, wzorowy, idealny, doskonały, świetny; piękny»

Złota dziewczyna.

To złoty człowiek.

Odkąd zniknęła jak sen jaki złoty, usycham z żalu, omdlewam z tęsknoty. (Słowacki)

∆ Złote czasy, złoty okres czegoś «okres największej pomyślności, największego dobrobytu; okres rozwoju czegoś, postępu w jakiejś dziedzinie»

∆ hist. Złota wolność «przywileje i nieograniczona swoboda szlachty w dawnej Polsce w w. XVII-XVIII»

∆ Złoty wiek «okres największego rozkwitu jakiejś dziedziny (np. sztuki, literatury) w historii rozwoju kultury narodów; ogólnie: okres pomyślności, świetności, szczęścia»

◊ Złote myśli «cenne, trafne, mądre sądy, aforyzmy, maksymy; wybór takich maksym»

◊ Złota seria czegoś «pomyślny, korzystny ciąg wydarzeń, wypadków»

◊ Złote serce; mieć złote serce «o kimś dobrym, czułym, serdecznym; być dobrym, czułym, serdecznym»

◊ Mieć złote ręce «umieć coś świetnie zrobić, wykonać; radzić sobie świetnie z każdą robotą»

◊ Złoty środek «średni stopień między dwiema ostatecznościami; kompromisowe rozwiązanie; umiar, umiarkowanie»

◊ pot. Mój złoty, moja złota «poufała, pieszczotliwa forma zwracania się do kogoś»

złoty w użyciu rzecz. «jednostka monetarna Polski równa stu groszom»

Jeden złoty.

Dwa, trzy, cztery złote.

Pięć, sześć złotych.

Parę, kilkadziesiąt złotych.

Wydać, zarobić kilkaset złotych.

Kupić, sprzedać coś za złotego.

Sprzedawać coś po złotemu, po dwa, trzy złote.

∆ Złoty dewizowy «jednostka rachunkowa stosowana w obliczeniach obrotu handlu zagranicznego PRL (odpowiadała jednej trzeciej dolara USA)»