- chwytać
- ndk I, \chwytaćam, \chwytaćasz, \chwytaćają, \chwytaćaj, \chwytaćał, \chwytaćany - chwycić dk VIa, \chwytaćcę, \chwytaćcisz, chwyć, \chwytaćcił, \chwytaćcony1. «brać, ujmować kogoś, coś szybko (np. rękami, pazurami, zębami, dziobem, narzędziem); łapać»
Chwytać czapkę a. za czapkę.
Chwycić kogoś za rękę, za kark, za kołnierz, w objęcia.
Chwytać za klamkę.
Chwytać ryby na wędkę, w sieci.
Chwytać konia na lasso.
Chwycić piłkę w locie.
Pies chwycił go za łydkę.
∆ Chwytać wiatr a) łow. «o psie gończym: wyczuwać węchem zwierzynę, wpadać na jej trop» b) żegl. «o żaglach, statkach żaglowych: wypełniać się wiatrem; nabierać wiatru w żagle»◊ Chwytać powietrze, oddech «oddychać ustami, z trudem»◊ Chwycić za broń «stanąć do walki, wystąpić zbrojnie»◊ Chwytać coś (np. życie, przemiany, ruch) na gorąco «dostrzegać i przedstawiać coś bezpośrednio, w trakcie, gdy się coś dzieje»◊ Chwytać kogoś za słowa, za słówka «dopatrywać się niewłaściwości, złych intencji w poszczególnych słowach, nie oceniając całości czyjejś wypowiedzi»◊ Coś chwyta kogoś za gardło «coś rozrzewnia kogoś do łez, pobudza do płaczu»◊ Coś chwyta kogoś za serce, za duszę «coś kogoś wzrusza, rozczula»◊ Mróz chwyta «następuje spadek temperatury poniżej zera»◊ Barwnik, farba itp. chwyta «barwnik, farba nasyca, przenika coś (np. tkaninę, włosy); coś się dobrze barwi, farbuje»◊ pot. Coś (np. pomysł, argument, idea, reklama) chwyciło «coś trafiło do przekonania, zyskało uznanie, spotkało się z pozytywną oceną; coś się przyjęło»◊ Chwycić byka za rogi «przystąpić do sprawy energicznie, wprost, bez wstępów i wahań»◊ środ. Silnik, motor chwycił «silnik dał się uruchomić, silnik pracuje, działa»przen. «ogarniać, opanowywać, przenikać kogoś»Żal, gniew, sen, ból, kaszel kogoś chwyta.
Chwyciły ją dreszcze.
2. «postrzegać (słuchem, wzrokiem, rzadziej innym zmysłem); obejmować umysłem, pojmować, rozumieć»Chwytać spojrzenia kolegów.
Chwycić rytm tańca.
Chwytać uchem szmery.
Chwytać coś w lot.
Szybko chwycić sens rozmowy.
chwytać się - chwycić się1. strona zwrotna czas. chwytać - chwycić w zn. 1Chwytać się za głowę, za kieszeń.
Chwycić się za boki, pod boki ze śmiechu.
◊ Chwytać się na czymś (np. na myślach, pragnieniach) «spostrzegać, odkrywać coś w sobie, uświadamiać sobie coś»2. «chwytać wzajemnie jeden drugiego»Przeciwnicy chwycili się za bary.
3. «brać, ujmować coś szybko w ręce dla przytrzymania się, utrzymania równowagi itp.»Chwytać się płotu, gałęzi.
Chory wstając chwytał się sprzętów.
◊ Chwytać się roboty, nadziei, różnych środków, sposobów, podstępu itp. «zaczynać usilnie coś robić, organizować, przeżywać itp.»□ Tonący brzytwy się chwyta.4. rzad. «dawać się złapać; być chwytanym»Zające łatwo chwytały się w sidła.
◊ Chwycić się na lep (czyjś a. czegoś) «dać się komuś podejść; dać się czymś oszukać»
Słownik języka polskiego . 2013.
