ciężar

m IV, D. -u, Ms. \ciężararze; lm M. -y

1. «siła, z jaką Ziemia przyciąga dane ciało; waga jakiegoś ciała»

Ciężar bagażu był ponad jej siły.

Owoce spadały pod wpływem własnego ciężaru.

∆ fiz. Ciężar atomowy «względna masa atomu danego pierwiastka chemicznego, obliczana w stosunku do 1/12 masy izotopu węgla przyjętej za atomową jednostkę masy; masa atomowa»

∆ Ciężar cząsteczkowy a. drobinowy «względna masa cząsteczki danej substancji (pierwiastka lub związku chemicznego); masa cząsteczkowa»

∆ Ciężar pozorny «ciężar ciała zanurzonego w płynie, zmniejszony o ciężar płynu wypartego przez to ciało»

∆ Ciężar właściwy «stosunek ciężaru ciała jednorodnego do jego objętości»

∆ przestarz. Ciężar gatunkowy «ciężar właściwy»

przen. dziś żywe «istotna wartość, ważność czegoś, istota, waga»

2. «rzecz ciężka, przedmiot wiele ważący; obciążenie»

Ogromny ciężar.

Dźwigać, nosić, wozić jakieś ciężary.

Ująć sobie ciężaru.

Jabłoń przygięta pod ciężarem owoców.

Stół uginał się pod ciężarem zastawy.

∆ sport. Podnoszenie ciężarów «dyscyplina w ciężkiej atletyce polegająca na podnoszeniu przez zawodnika ponad głowę w przepisany sposób żelaznego pręta z nakładanymi na końce metalowymi talerzami»

przen. «to, co ciąży komuś, przygniata kogoś; brzemię, ucisk»

Ciężar lat, starości, pokuty, niesprawiedliwości, zbrodni.

Wziąć na siebie ciężar obowiązku.

Kogoś gniecie jakiś ciężar, np. zmęczenia.

◊ Być, stać się dla kogoś ciężarem «być zawadą, sprawiać komuś kłopot; narażać kogoś na wydatki»

◊ Zdjąć, zrzucić ciężar z głowy, serca, myśli itp. «pozbyć się zmartwienia, kłopotu; odetchnąć»

◊ Ciężar jakiś spada komuś z piersi, głowy, serca itp. «ktoś pozbywa się zmartwienia, kłopotu»

3. częściej w lm «powinności, obowiązki; świadczenia, podatki»

Ciężary państwowe, gruntowe, pańszczyźniane.

Ciężar danin, kontyngentów.

Nałożyć na kogoś jakiś ciężar, obarczyć kogoś jakimś ciężarem.

Ponosić ciężary na rzecz panującego.