płonąć

ndk Vb, \płonąćnę, \płonąćniesz, płoń, \płonąćnął, \płonąćnęła, \płonąćnęli

1. «podlegać procesowi spalania, palić się (płomieniem); być ogarniętym pożarem; gorzeć»

Gaz, nafta, słoma płonie.

Płonie ognisko, drzewo na kominku.

Dom płonie.

Płonąca świeca, zapałka.

Płonące miasto.

Płonący zbiornikowiec.

Stodoła płonęła jak pochodnia.

Nie czas żałować róż, gdy płoną lasy. (Słowacki)

∆ Ogień płonie «jest ogień, coś się pali płomieniem»

przen.

a) «mieć bardzo intensywną barwę, zwykle czerwoną lub żółtą; rzucać się w oczy jaskrawością barwy»

Płonąca grzywa rudych włosów.

Czerwona dachówka płonęła w słońcu.

Na tle jasnej ściany płonęły malwy.

b) «być rozpalonym, gorącym; okrywać się rumieńcem, rumienić się»

Głowa, ciało płonie (od gorączki).

Twarz chorego płonęła.

Twarz komuś płonie.

Czyjeś policzki płoną.

Dziewczyna płonie purpurowym rumieńcem.

c) «być ogarniętym, ożywionym jakimś silnym, gwałtownym uczuciem, ideą, myślą; o mocnym uczuciu, o idei, myśli itp.: ogarniać, opanowywać kogoś»

Płonąć ciekawością, gniewem, miłością, nienawiścią, oburzeniem, wstydem, chęcią zemsty.

Płonąć z ciekawości, z oburzenia, ze wstydu.

Płonąć ku komuś miłością, uczuciem.

Entuzjazm, radość, namiętność, zapał płonie w kimś, w czyimś sercu.

Płonie w kimś żądza sławy, władzy.

2. «(silnie) świecić, błyszczeć, jaśnieć; jarzyć się światłem»

Latarnie, reflektory, światła płoną.

Gwiazdy płonące na granatowym niebie.

Okna płonące w ciemności.

Miasta, ulice płonęły światłami latarń i reklam.

Oczy płonące jak gwiazdy.

∆ Oczy płoną (gorączką; ciekawością, radością itp.) «oczy silnie błyszczą (pod wpływem gorączki lub ciekawości, radości itp.)»