szarpać

ndk IX, \szarpaćpię, \szarpaćpiesz, szarp, \szarpaćał, \szarpaćany - szarpnąć dk Va, \szarpaćnę, \szarpaćniesz, \szarpaćnij, \szarpaćnął, \szarpaćnęła, \szarpaćnęli, \szarpaćnięty

1. «pociągać coś (kogoś) gwałtownymi ruchami; targać, tarmosić»

Szarpać kogoś za rękę, za włosy.

Szarpać lejce.

∆ muz. Instrumenty szarpane «instrumenty strunowe, np. harfa, lutnia, gitara, mandolina, z których dźwięk wydobywa się przez szarpanie, podrywanie strun palcami lub odpowiednią płytką (plektronem)»

◊ Szarpać nerwy (komuś) «denerwować, irytować (kogoś)»

przen.

a) «o różnego rodzaju dolegliwościach fizycznych, stanach psychicznych itp.: mocno dokuczać, dawać się we znaki, trapić, nękać»

Skurcz szarpnął całym jego ciałem.

Zazdrość, rozpacz szarpie serce.

Szarpiący ból.

b) «nękać kogoś napaściami; rabować»

Szarpać czyjeś ziemie, granice.

◊ Szarpać czyjeś dobre imię, czyjąś sławę, honor itp. «oczerniać kogoś, obmawiać, psuć czyjąś opinię»

2. «urywać po kawałku, odrywać od czegoś; rozrywać na części; skubać, rwać, rozdzierać»

Szarpał na sobie ubranie.

Szarpał zębami kromkę chleba.

3. częściej dk (w funkcji nieprzechodniej) «o pojazdach, maszynach, mechanizmach: wykonać gwałtowny ruch; ruszyć, poderwać się ostro»

Tramwaj, samochód szarpnął gwałtownie.

Pociąg szarpał na zwrotnicach.

szarpać się - szarpnąć się

1. «wykonywać gwałtowne ruchy w celu wydostania się, wyrwania się skądś; szamotać się, wyrywać się»

Szarpał się w rękach przytrzymujących go ludzi.

Pies szarpie się na łańcuchu.

przen.

a) «odczuwać wewnętrzną rozterkę, martwić się»

Szarpać się wewnętrznie.

b) «czynić duże, zwykle daremne wysiłki w celu osiągnięcia czegoś»

Szarpał się, żeby zarobić na utrzymanie licznej rodziny.

c) «gwałtownie na coś reagować, złościć się, buntować się»

Szarpnął się słysząc te słowa.

d) częściej dk, pot. «zdobyć się na duży wydatek wyzbywając się często ostatnich oszczędności»

Szarpnął się na kupno samochodu.

2. «szarpać, targać, tarmosić coś na sobie»

Szarpnął się za wąsy.

3. «napadać jeden na drugiego, bić się; dokuczać sobie nawzajem»

Chłopcy kłócą się i szarpią cały dzień.